J14, een Israelisch massaprotest dat tot mislukken is gedoemd

J14 protest in Beer Sheva op 13 augustus 2011 (Foto Doron Ziv, Activestills).

Het is met de nodige aarzeling dat ik eindelijk wat schrijf over de golf van betogingen in Israel voor een meer sociale politiek die de naam J14 heeft gekregen naar het begin ervan op 14 juli. De oorsprong was een protest tegen de onbetaalbaarheid van woningen, zowel huur als koop, die het met name voor jongeren en mensen in lagere inkomensgroepen onmogelijk maakt iets behoorlijk te vinden, tenzij in de zwaar gesubsidieerde nederzettingen (waarover zo dadelijk meer). Het begon met een tentenkamp op de deftige Rothschild Boulevard in Tel Aviv (de foto onder), maar is nu zo'n vijf weken aan de gang en uitgebreid tot een strijd voor een socialer beleid - meer werkgelegenheid, hogere lonen, lagere kosten van levensonderhoud, betere sociale voorzieningen. Honderdduizenden nemen eraan deel, en het protest is intussen ook uitgebreid naar een veel groter aantal steden, getuige onder meer de foto boven dit stukje van de betoging op zaterdag 13 augustus in Beër Sheva.
Het is opmerkelijk zo'n protest in een land dat ooit de naam had socialistisch en egalitair te zijn, met zijn kibbutzim, politieke hegemonie van de Arbeiderspartij en machtige vakbeweging (Histadrut) die zowel de werknemers vertegenwoordigde als de grootste werkgever was van het land. Op dat socialistische karakter valt nog wel wat af te dingen (lees het onthullende boek van Zeëv Sternhell, The Founding Myths of Israel), zoals op wel meer mythologie betreffende de ontstaansgeschiedenis van Israel. Maar dat neemt niet weg dat zelfs die schijn van socialisme en egalitarisme de afgelopen tientallen jaren geleidelijk zijn opgedoekt. Na de verkiezingsoverwinning van Menachem Begin in 1977, die voor het eerst de rechts-liberale Likud aan de macht bracht, was sprake van een politiek van privatisering en vrije markt en het geleidelijk afbouwen van de sociale voorzieningen.

De protesten van nu richten zich tegen de gevolgen van deze politiek, die onder meer heeft gezorgd voor een gigantische tweedeling tussen arm en rijk. Jerome Slater, een Amerikaanse emritus prof in de politieke wetenschappen, wiens blog ik iedereen kan aanraden, citeert een manifest dat de diverse aan de protesten deelnemende groeperingen vorige week lieten circuleren: “For a number of decades, the various governments of Israel have opted for an economic policy of privatization that leaves the free market without reins…making our daily existence a war for survival to subsist with dignity,” the document begins. It goes on to demand that social inequalities be minimized; that the cost of living be lowered; that full employment be achieved; that action be taken to meet “the essential needs of the weaker population in the country, with an emphasis on the handicapped, the elderly and the sick;” and that the state invest in public education, health, transportation, and public infrastructures.

Tenten op de Rothschild Boulevard in Tel Aviv.


 Potentieel zou deze massabeweging een soort tegenbeweging op gang kunnen brengen en, zoals sommige optimistische Israelische waarnemers hopen, kunnen zorgen voor een vernieuwing van het Israelische politieke landschap, waar links zodanig terrein heeft verloren dat het bijna niet meer meetelt.
Ik behoor niet tot de optimisten die zoiets verwachten. De betogers hebben namelijk - zeer bewust - het beleid in de bezette gebieden geen onderdeel gemaakt van de protesten. De grens is getrokken bij het sociale beleid, de bezettings- en kolonisatiepolitiek is erbuiten gehouden. Maar door het protest zo tot de 'sociale issues' te beperken, werd ook welbewust voorbijgegaan aan één van de oorzaken die misschien meer dan wat dan ook ertoe heeft bijgedragen dat het sociale gezicht van de Israelische samenleving zo is verwaarloosd: namelijk het feit dat de nederzettingen met hun zwaar gesubsidieerde huizen, infrastructuur, onderwijs en veiligheidsvoorzieningen jarenlang zijn voorgetrokken en gigantische delen van ongeveer alle budgetten hebben opgesoupeerd. En niet alleen de bezetting werd erbuiten gehouden, zelfs de discriminatie van de Arabische bevolking binnen Israel maakt geen onderdeel uit van de protesten, want dat zou eveneens potentieel een splijtzwam hebben kunnen zijn voor de J14-demonstranten. Slater citeert de columnist Akiva Eldar van Ha'aretz, die schreef:  “social justice, and justice in general, ends for a considerable number of the demonstrators at the outskirts of Umm al-Fahm [the largest Israeli Arab city]. Never mind the gates of Nablus.”
Nog iemand die Slater aanhaalt is de journalist Joseph Dana die schrijft dat 'de treurige realisteit is dat Israeli's, als ze zich met Palestijnse rechten gaan bezighouden, en vooral de rechten van Palestijnen onder Isarelische bezetting, ze heel snel aanhang verliezen. Als de demonstranten hun strijd voor sociale rechtvaardigheid in verband hadden gebracht met de bezetting, zouden veel minder Israeli's aan de protesten zijn gaan deelnemen.'

Er zijn meer mensen die de vinger op deze wonde plek leggen. De verzamelblog +972 probeerde een soort discussie en zette wat meningen onder elkaar. Ahmed Tibi (Knesset-lid voor Ta'al/United Arab List) steunt het protest maar laat voorzichtig horen dat dit een protest van de Israelische 'middenklasse' is en dat hij alleen maar mag hopen dat ook de Arabische bevolking hier - indirect en in de marge - een beetje van kan profiteren. 
Avrum Burg, ex-voorzitter van de Knesset, is explicieter op dezelfde blog. Hij schrijft:  'By saying “no politics” one avoids the most fatal of our diseases – the war we have subjected ourselves to in the West Bank, also due to short term economical interests.
Over there – on the hills of Judea and Samaria – the government does build, and subsidize, and give benefits – for Jews. Those who wish to disconnect the tent protests from this war also disconnect their struggle from the real opportunity to change the internal process which has brought us here.
And to the protesters: don’t shy away from politics. Take part in it, take it over. Offer a complete social alternative and not just a struggle over another Shekel in the price of cheese. Don’t run away from the occupation – end it before it swallows us all.'
Moeilijk Engels,  maar hopelijk toch duidelijk genoeg. Wat Burg in feite zegt is dat de demonstranten door te zeggen 'geen politiek'  te bedrijven, afblijven van de oorzaken van de sociale onrechtvaardigheid van de Israelische maatschappij, waarvan de bezetting een van de belangrijkste is.
Ik ben het met Burg eens. En dat was precies mijn aarzeling om te schrijven over deze protesten, want ik kan er iet omheen een zoveelste negatief oordeel te geven over iets dat sommigen nou juist wellicht de hoop verschaft dat - zie je wel - het toch nog allemaal vanzelf goed gaat komen daar in Israel. Ik vrees dat ik mijn naam als pessoptimist hier eer ga aandoen. Want hoewel het bij deze protesten gaat om iets dat door zijn massaliteit het politieke landschap in Israel inderdaad best zou kunnen veranderen, is het in feite een fenomeen de bewegingloosheid en uitzichtloosheid van de Israelische situatie nog eens te meer accentueert. Onvrede is er genoeg, o zeker. Maar de ware oorzaken van ongeveer alle impasses en dilemma's waarin Israel zich bevindt zijn, zo blijkt opnieuw, dermate taboe, dat ze zelfs niet eens mogen worden genoemd.