Wie waagt zich aan het schrijven van een geschiedenis van Libanon? Het is maar een heel klein landje, ongeveer een derde van België met een kleine bevolking van zo'n vier miljoen (de vele vluchtelingen niet meegerekend), maar met een ongekend fraai landschap. Zo is het mogelijk op één dag in de Middellandse Zee te zwemmen en later op de dag te skieën op de berg Hermon. Het is ook een land waar voortdurend conflicten worden uitgevochten, die zich soms alleen plaatselijk afspeelden. Ik herinner me bijvoorbeeld een bezoek in 1983 aan een ziekenhuis in Tripoli waar een vracht aan gewonde Palestijnen werd binnengebracht, waarna ik zo'n anderhalf uur later een visje zat te eten in de zon in een uiterst vredig restaurant in Byblos.
Er is ook veel te vertellen. Lendering hangt dat op aan de verschillende historische periodes zoals de bronstijd, de tijd van de Feniciërs (die zich overigens niet zo noemden maar zich voorstelden als afkomstig uit de kustplaatsen Tyrus, Biblos en Sidon), gevolgd door periodes als het Hellinisme, de Romeinse tijd, het christendom, de Islam, het Graafschap Tripoli en de kruistochten die Libanon een aantal nog steeds bestaande fraaie burchten opleverde. De periodes vallen op zich weer vaak uiteen. Zo is er het schisma in de Islam tussen soennieten en shi'ieten, van wie de laatsten naast de soennieten een belangrijke rol spelen in het huidige Libanon. Ook waren er drie soorten kaliefen, de Umayyaden die zich vestigden in Damascus, de Abbasiden die hen omver wierpen en zich vestigden in Bagdad, en tenslotte de Fatimiden, shi'ieten afkomstig uit Tunesië, die regeerden vanuit Cairo. Eén shi'itische kalief, al-Hakim, verdween op een nacht, hij werd later de stamvader van een nieuwe religie, die van de Druzen die eveneens een rol spelen in het Libanon van vandaag. Lendering beschrijft met bewonderingswaardige losheid de periode van de kruistochten die zich voor een groot deel afspeelde in wat later Libanon zou worden, het belang van de figuur van Saladin, die in 1187 Jeruzalem terugveroverde, en de daaropvolgende oorlogen tussen de mensen die hem opvolgden, de Egyptische Mamelukken (geroofde en bekeerde slaven-soldaten), die diverse christelijke leiders het leven zuur maakten en uitiendelijk de Libanese steden allemaal terugveroverden. Hij weet dat op te dienen met de nodige opmerkingen over fraaie kerken, door de Mamelukken gebouwde moskeeën en andere bezienwaardigheden.
In de 16e eeuw begint de tijd van de Ottomaanse overheersing. In 1840 was er een treffen tussen een leger van Mohammed Ali, de leider van Egypte, die Damascus al tien jaar eerder had veroverd en nu wilde doorstoten naar Constantinopel omdat de hij een conflict met de sultan had over een erkenning van zijn heerschappij over Egypte. Maar de Britten en Russen staken er een stokje voor door in Jounieh een legermacht aan land te laten gaan. Mohammed Ali besloot daarop zijn leger, dat onder leiding stond van zijn zoon Ibrahim Pasha, terug te trekken. Dat was tevens het einde van Bashir Shihab II, de emir van het Libanon gebergte. Hij had zich loyaal aan de Egyptenaren opgesteld en net als zij een hoop vernieuwingen ingevoerd, waarna hij de heerschappij over Sidon en Beiroet erbij kreeg. Maar nu kon hij gaan. Er brak een tijd aan waarin Libanon het moest stellen zonder duidelijke heerser. Het Libanon-gebergte kwam onder een dubbele prefectuur: een noordelijke voor de maronieten en een zuidelijke voor de druzen. In die periode ontstond in 1860 een conflict tussen de maronieten en de druzen, waarin zo'n 11.000 maronieten werden gedood. Er werd een conferentie belegd en de oplossing (die moest worden goedgekeurd door Frankrijk, Groot-Brittannië, Pruisen en Oostenrijk) was een nieuwe christelijke goeverneur (mutasarrif), die werd bijgestaan door een raad van zeven christenen en vijf moslims. Hier werd de oorsprong van de republiek Libanon geboren.
De uiteindelijke onafhankelijkheid komt in 1943 via de Fransen, die in 1920 het mandaat over Libanon en Syrië hadden gekregen. Libanon bestaat dan intussen uit het kustgebied met Sidon, Tyrus en Beiroet, plus de Bekaavalei en het noordelijke Tripoli. De zetels in het parlement moeten deelbaar zijn door 11, waarbij de verhoudingen 6 diverse christenen tegen 5 moslims zijn. De christenen hebben dus tot nader orde altijd een meerderheid. Dat de president (en de legerleider) altijd een maroniet moet zijn, de premier een soenni-moslim en de voorzitter van het parlement altijd een shi'iet is een ongeschreven regel die werd overeengekomen tussen de president van die tijd, Bechara al-Khoury, en de soennitische premier, Riad al-Sohl. Het werd het Nationaal Pact, met de aantekening dat de soeniten hun aanspraken voor een eenheid met Syrië opgaven en de maronieten ondanks hun banden met West-Europa kozen voor het Arabisch als de nationale taal.
Aanvankelijk was Libanon een welvarend land waar de Golfstaten hun zaken met het westen deden en dat de naam had een "Zwitserland van het Midden-Oosten'' te zijn. maar het land werd in de jaren '70 slachtoffer van de botsing tussen Israal en de Palestijnen. Die werd voortgezet in een Libanese burgeroorlog, waarin diverse groepen het met elkaar aan de stok kregen en Zuid-Libanon jarenlang door Israel werd bezet. Het land kwam er verarmd uit, en was verder recent het slachtoffer van onder meer een gigantische ontploffing in het havengebeid van Beiroet. Ook Israel speelt nog altijd een rol, zoals duidelijk is uit de recente oorlog tegen Hezbollah. waarbij Israel enorme verwoestingen in het zuiden aanrichtte. Lendering speelt het klaar in zijn ''korte geschiedenis'' een vrij compleet beeld te scheppen van de diverse conflicten, waarvan Libanon het slachtoffer is geweest, en nog steeds is, hoewel er soms ook Libanese daders waren. Dat complete beeld is best een bijzondere prestatie.
Jona Lendering, Libanon, een korte geschiedenis. Uitgeverij Omniboek € 22,90. De opbrengst komt ten goede aan Cordaid
Geen opmerkingen:
Een reactie posten