Dé bank? Nou nee

Merkwaardige ervaring: heb een van de ex-bazen van ABN-AMRO geïnterviewed, Tom de Swaan. Tot voor een jaar of twee was hij Chief Financial Officer (CFO). Nu is hij gepensioneerd (en commissaris bij heel wat instellingen waaronder Labouchère en bij Smith GlaxoKline, een farmaceutische gigant). Het gesprek was in de setting van een driegesprek over de krediet- en economische crisis en (Joodse) moraliteit, voor het blaadje Kol Mokum van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, waarvan De Swaan net als ik lid is.
Direct vanaf het begin was duidelijk dat De Swaan niet was gekomen om te worden geïnterviewd, maar om meningen te geven. Meningen die niet voor discussie vatbaar waren, wel te verstaan. Hij was de bankier en hij wist het, wij waren dat niet dus wij wisten het niet.
We mochten vernemen dat bankieren de wereld welvaart en veel goeds heeft opgeleverd. Vroeger hadden de mensen in India honger, wist hij uit eigen ervaring doordat zijn familie al lang een jutefabriek had, nu waren ze misschien nog wel arm maar hadden ze te eten. Op een vraag of de drive om te globaliseren niet het nadeel had dat lokale banken werden opgeslokt en geassimileerd, wist hij te verhalen dat ABN-AMRO dat nou juist nooit deed; altijd de lokale mensen op hun posten houden en de oorspronkelijke bank intact houden, kijk bijvoorbeeld hoe goed dé bank dat deed in Brazilië.
En natuurlijk bankieren kan best wel wat worden bijgesteld, ethischer worden, met meer oog voor milieu, Derde Wereld, en zoiets als microkredieten voor de achtergeblevenen van deze wereld. De ABN-AMRO deed dat trouwens al een beetje, wist hij. En ja, bonussen en te gek hoge vergoedingen zouden natuurlijk wel moeten worden aangepakt. Kijk naar de Commissie Maas (over het Nederlandse bankwezen), waarvan De Swaan deel uitmaakte. 'We hebben veel en lang over die paragraaf gediscussieerd. Sommigen vonden dat we te ver zijn gegaan en anderen juist weer dat het niet ver genoeg ging, dus zitten we waarschijnlijk wel goed.'
Vervelend alleen dat De Swaan niets, maar dan ook helemaal niets wilde zeggen over de vraag in hoeverre de banken verantwoordelijk zouden kunnen zijn voor de rotzooi die sinds verleden jaar over ons is losgebarsten in de vorm van een kredietcrisis en de naweeën daarvan. Jawel, wat in de Amerikaanse hypotheekwereld was gebeurd, dat was volgens hem 'crimineel'. Iedereen kon zomaar een hypotheek krijgen, mensen kregen er 130% van de waarde van hun huis aangeboden en de belofte dat ze vijf jaar geen rente hoefden te betalen. Dat vroeg natuurlijk om moeilijkheden. Maar op de voor de hand liggende vraag of het wezen van de kredietcrisis nu niet juist was dat die vergiftigde leningen vanuit het hypotheekwezen de rest van de banking world hadden kunnen binnendringen zei hij botweg: 'nee'. Een andere vraag ging over een artikel van de Amerikaans-Nederlandse sociologe (Columbia University) Saskia Sassen die opmerkte dat de wereld zwaar is overgekapitaliseerd (kort gezegd: er is veel meer geld in omloop dan de waarden die er tegenover staan rechtvaardigen). De Swaan beaamde dat, maar zei dat dat geld ons 'wel allemaal ontzettend veel welvaart heeft gebracht'. Op Sassens opmerking dat de geldvoorraad mischien gewoon weer moet krimpen voor de situatie weer gezond kan worden, ging hij niet in.
Op de vraag of het mondiale monetaire systeem niet te onevenwichtig was gebleken en of de wereld niet gebaat zou kunnen zijn bij nieuwe afspraken en regulerende instanties, een soort nieuw Bretton-Woods, zei hij dat het hem geen goed idee leek om terug te keren naar de vaste, in '73 losgelaten onderlinge vaste wisselkoersen. Alsof dat de bedoeling van de vraag zou zijn. En een vraag aan de hand van een artikeltje van Nobelprijswinnaar Paul Krugman, tenslotte, dat suggereerde dat de crisis een soort domino-pad volgt waarop nog steeds op wishful thinking en bubbles gebaseerde stenen omvallen, zodat het nog wel een tijdje kan duren voordat er herstel volgt, negeerde hij met een blik op één van de andere gesprekspartners: 'hoe was het, had jij niet nog een vraag?'
Tja. Wat ik al zei: een merkwaardige ervaring. Deze mate van arrogantie was meer dan ik aankon, wat een zak. Maar moet ik nu echt geloven dat de banken - in casu de ABN-AMRO en De Swaan - er geen schuld aan hebben dat er miljarden zijn verdampt, omdat zij niet konden zien aankomen dat een deel van wat ze verhandelden op illusies en gebakken lucht was gebaseerd? Als dat is wat hij bedoelde, dan is het nog erger dan ik dacht. Dan zijn ze misschien niet slecht bij die bank, maar vooral erg dom. Dan was het als in de woorden van Talleyrand 'pire qu'un crime, c'était une faute'. En als hij dat niet bedoelde maar alleen mooi weer wilde spelen en zijn handen in onschuld wassen (excusez de christelijke uitdrukking) dan komt het bijna op hetzelfde neer. Als dit de sfeer in de top van de bank weergeeft is het hoog tijd voor verandering. - Tijd voor de Rabo-bank?