Dit stuk schreef ik in mei voor De Brug, het tegenwoordig alleen nog digitaal verschijnende blad van SIVMO (Steuncomité Israelische Vredesgroepen en Mensenrechtenorganisaties)
In februari was er het verrassende nieuws dat Fatah en Hamas (en alle andere Palestijnse fracties) het na gesprekken in Cairo eindelijk eens waren geworden over het houden van algemene verkiezingen. Het zouden de eerste verkiezingen zijn geworden sinds 15 jaar. Eind april werd echter alweer bekendgemaakt dat ze voor onbepaalde tijd zijn uitgesteld. Wiens schuld was dat? En hoe belangrijk was het dat ze niet doorgingen?
Door Maarten Jan Hijmans
Om met de laatste vraag te beginnen: het uitstel (waarschijnlijk zelfs afstel) is uitermate belangrijk. De laatste verkiezingen waren in 2006. Zoals bekend werden die gewonnen door Hamas. Er werd een 'nationale regering' gevormd op basis van de uitslag die bestond uit ministers van zowel Hamas als al-Fatah. Israel weigerde echter die regering te erkennen en ermee te werken. Het werd daarbij gesteund door de Verenigde Staten en ook de Europese Unie - Hamas had immers Israel niet erkend en was een ''terroristische'' organisatie.
De gevolgen waren niet mis. Fatah vormde alsnog een eigen regering die niet op de resultaten van de verkiezingen was gebaseerd. Het gekozen parlement kwam een paar keer bijeen en daarna nooit meer omdat Israel dat onmogelijk maakte. Met regelmaat werden parlementariërs van Hamas voor maanden en ook jaren in ''administratieve hechtenis'' genomen (administratieve hechtenis is een vorm van gevangenisstraf zonder dat daar een proces aan te pas komt).
Vervolgens werd in 2007 in Gaza een couppoging uitgevoerd door de voormalige veiligheidschef van al-Fatah in Gaza, Mohammed Dahlan. Hij kreeg daarbij steun van Israel en de VS. De poging om Hamas te wippen mislukte, waarna Hamas in Gaza de macht naar zich toetrok en Fatah het nakijken had. De volgende stap was dat Israel de blokkade begon van de Strook, die nu dus 14 jaar oud is.
Hamas en Fatah groeiden na deze gebeurtenissen verder uit elkaar. Israel voerde een politiek uit waarbij de talloze banden van vroeger tussen Gaza en de Westoever zoveel mogelijk onmogelijk werden gemaakt en werden doorgesneden. Het werden het steeds meer verschillende entiteiten. Tot tevredenheid van Israel, dat al tientallen jaren de Palestijnen graag uit elkaar speelt.
Op de Westoever voerde president Mahmoud Abbas intussen een politiek, waarbij de Palestijnse Autoriteit langzamerhand in de plaats kwam van de voormalige, internationaal opererende PLO. Eén van die manieren was het houden van verkiezingen van Fatah in 2009, waaraan alleen mensen van Fatah in de bezette gebieden konden deelnemen. Onderwijl omringde hij zich meer en meer met trouwe volgelingen van het B-garnituur, zodat de groep aan de leiding steeds meer de ''kliek rond Abbas'' werd. Ook kwam er meer en meer het accent te liggen op de veiligheidscoördinatie met Israel, waarbij met de bezettingsautoriteiten wordt samengewerkt om vormen van nationalistisch Palestijnse verzet bij voorbaat de kop in te drukken en mensen preventief op te pakken.
Het netto resultaat was een verdere verkalking van het Palestijnse verzet. De twee partijen, Fatah en Hamas ondernamen intussen wel pogingen om daaraan iets te doen en weer nader tot elkaar te komen. Er werden meerdere gesprekken gevoerd, gewoonlijk in Cairo en via Egyptische bemiddeling. Er werden ook meerdere afspraken gemaakt. In 2011 was er een akkoord over eenwording dat niet van de grond kwam. In 2014 werd een nieuwe eenheidsregerering (van technocraten) gevormd waar Israel (en de VS) mordicus tegen waren. De uitvoering ging gepaard met de oorlog van dat jaar in Gaza en stagneerde eveneens in (onder meer financiële) tegenstellingen tussen de twee partijen. In 2017 werden nieuwe besprekingen geopend, in 2018 kwam er een principe-akkoord over verkiezingen. En dit jaar in februari werden dan eindelijk de plannen concreet. De twee kemphanen – ook alle andere Palestijnse fracties waren daarbij overigens van de partij partij - besloten hun geschillen opzij te zetten tot na de verkiezingen en startten met het organiseren van parlementsverkiezingen op 22 mei, presidentverkiezingen in juli en nieuwe verkiezingen voor het parlement van de PLO, de Palestijnse Nationale Raad (PNC), in augustus.
Voor Abbas en de zijnen waren de verkiezingen een broodnodige gelegenheid om de legitimiteit op te poetsen van hemzelf en zijn regering. Abbas was het laatst gekozen in 2005 – voor een termijn van vijf jaar. Zijn regering is benoemd (niet op basis van verkiezingsuitslagen) en hij regeert per decreet. Voor Hamas was het een uitgelezen gelegenheid om eindelijk volledig deel te kunnen gaan nemen aan de Palestijnse bevrijdingsstrijd. Via verkiezingen hoopt Hamas weer legitiem voet aan de grond op de Westoever te krijgen. En belangrijker: via presidentsverkiezingen en verkiezingen voor de PLO (waar Hamas nog geen lid van is omdat Fatah het al jaren heeft tegengehouden) hoopt de beweging ook de strijd weer een beetje nieuwe leven in te blazen en weer uit te breiden tot de Palestijnen van buiten Israel en de gebieden.
Hamas had voor deze verkiezingen ook zelf een belangrijke aanpassing ondergaan. Op 1 mei 2017 presenteerde het een nieuw politiek program, waarin het de grenzen van vóór 5 juni 1967 erkende en zich uitsprak voor de stichting van een onafhankelijk Palestijnse staat met Oost-Jeruzalem als hoofdstad – als dat tenminste zou worden goedgekeurd door een Palestijns referendum. Het erkende Israel niet, en gaf ook de gewapenden strijd niet op. Maar eerder had het de PA al gemachtigd met Israel te onderhandelen. Verder legde het de islamistische veren af en noemde het zichzelf een ''nationalistische'' beweging, terwijl het de antisemitische elementen van haar Handvest ontkrachtte door te zeggen dat zij tegen zionisten was, maar niet tegen joden.
Eind april werden de voorbereidingen van de verkiezingen echter alweer gestaakt. Abbas maakte bekend dat ze voor ''onbepaalde tijd'' zijn uitgesteld, omdat Israel via indirecte kanalen te kennen had gegeven dat er – ook al was Israel daar onder de Akkoorden van Oslo wel degelijk toe verplicht – niet in Oost-Jeruzalem zou mogen worden gestemd. Stemmen zonder dat dit ook in Jeruzalem gebeurde zou gelijkstaan aan het opgeven van het oostelijke stadsdeel, zo lieten PA-kopstukken weten, en dat wilde de PA in geen geval laten gebeuren. In 2006 lag Israel ook dwars wat stemmen in Oost-Jeruzalem betrof, maar daar staken de Amerikanen toen op het laatste moment een stokje voor. Ditmaal gebeurde er niets.
De Israelische weigering wat de beslissing betrof om niet in Oost-Jeruzalem te laten stemmen, was een legitieme reden van Abbas en de zijnen om de verkiezingen niet te houden. Maar een reden die waarschijnlijk belangrijker was, en ook mede de stilte van de VS en Europa verklaart, was echter dat uit de peilingen bleek dat ook deze verkiezingen ruimschoots gewonnen zouden gaan worden door Hamas. Nog een reden was dat binnen al-Fatah, waarvan de populariteit dus intussen allang een dieptepunt had bereikt, ook een splitsing was opgetreden in de gelederen. Zo kwam Marwan Barghouthi, die in Israel vijf maal levenslang uitzit wegens zijn aandeel in de Intifada van het jaar 2000, uit met een eigen lijst. En alle voorspellingen wezen uit dat Barghouti, die een populaire, pragmatische en gematigde leider is (hij wordt vaak vergeleken met Nelson Mandela), met groot gemak Abbas van zijn presidentiële troon zou hebben gestoten.
Al met al treurig dus, dit verhaal; van een opnieuw gemiste kans om de Palestijnse politiek wat nieuw leven in te blazen. Abbas zal waarschijnlijk proberen met wat lapwerk te komen – bijvoorbeeld de vorming van een nieuwe zogenaamd ''nationale'' regering. Israel is blij dat de dreiging weer is uitgesteld van een effectief, gesloten Palestijns front, waarbij ook de PLO weer een rol zou gaan spelen. En de VS en Europa kunnen slaperig blijven dromen van een ''vredesproces'' en een twee-statenoplossing waaraan buiten wat politici intussen vrijwel niemand meer gelooft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten