Affaire rond leraar legt het benauwende klimaat van het Israelische onderwijs bloot

Adam Verete

Israel heeft dezer dagen te maken met een affaire, waarbij de vraag aan de orde is of het een leraar (aan een middelbare school) is toegestaan kritische geluiden te laten horen over het Israelische leger en de politiek van de staat,  Hoofdpersoon in het verhaal is een leraar maatschappijleer, Adam Verete, in het plaatsje Kiryat Tivon in Noord-Israel. Een leerlinge heeft over hem geklaagd in een brief aan de minister van Onderwijs, Die brief lekte uit, omdat Michael Ben Ari, voormalig aanhanger van de racistische Kach-partij en ex-parlementslid van de ultra-rechtse Nationale Unie, hem op zijn Facebook-pagina zette:  

 Adam brengt zijn politieke opvattingen met nadruk in iedere les. Hij legde uit dat hij extreem links is, dat ... onze staat niet eens de staat van de Joden is maar van de Palestijnen en dat wij (Joden) hier niet horen te zijn. Hij onderstreepte ook dat de IDF (het leger,AbuP) abnormaal wreed en gewelddadig is, in tegenstelling tot andere legers. .. de IDF is volstrekt immoreel en hij schaamt zich voor zijn staat. Adam zei ook dat hij tijdens een conferentie in het buitenland ‘Viva Palestine’ had geroepen. Toen ik mijn mening naar voren bracht en zei dat ik het met die dingen niet eens was, lachte hij en zei: ‘Jij wil gewoon alle Arabieren doden, dat is wat jij wilt.'' Natuurlijk is dat niet wat ik wil en ik vertelde hem dat, maar hij negeerde me en ging door met me te vernederen en te beledigen ten overstaan van de hele klas. Toen ik me hierover tot de schoolleiding wendde, hielden ze verschillende gesprekken met hem, waar Adam toegaf dat hij me uit had gelachen om wat ik had gezegd en hij heeft zelfs excuses aangeboden. Het belangrijkste is niet dat hij me belachelijk maakte tegenover de klas, maar het feit dat hij deel uitmaakt van het onderwijs-systeem, en dat hij zijn positie gebruikt om deze verkeerde gedachten over onze staat en ons leger over te brengen aan de leerlingen.''

Leraar Verete is naar aanleiding van de klacht door de school, een onderdeel van een keten van zogenoemde ORT-scholen, aan de tand gevoeld. De school beweerde dat hij voorschriften van het ministerie van Onderwijs had overtreden. Verete had daar tegenin gebracht dat leraren weliswaar niet campagne mogen maken voor één bepaalde politieke partij of eenzijdige standpunten mogen innemen, maar dat het niet verboden was om studenten te leren kritisch te denken. De school zei echter dat het beter was als hij opstapte. Naar buiten toe liet een woordvoerder van ORT weten dat ''als het waar was wat Verete had gezegd'' over de IDF, dit tegen de waarden van de school inging, want  het ORT-systeem “bereidt zijn studenten voor op hun dienstplicht in de IDF''.
De zaak leidde intussen tot een heftig debat in de Knesset. Daaraan namen leerlingen van de school deel, die het opnamen voor Verete. De directeur van ORT, Zvi Peleg vertelde de Knesset-leden daarentegen dat ORT voor het verkrijgen van subsidies van de staat onder meer wordt beoordeeld op het aantal oud-leerlingen dat het leger ingaat, “zodat het voor ons moeilijk is een leraar te accepteren die tegen het leger ingaat.” Knessetlid Yoni Chetboun (van Habayit Hayehudi) zei dat “scholen moeten leren over de waarde van de vlag en niet ertegen. ''Het is ondenkbaar dat we in de naam van vrijheid van meningsuiting allerlei soorten meningen legitiem gaan vinden en nalaten een leraar aan te klagen die kritiek heeft op het leger,” aldus Chetboun. Knesetledi Amram Mitzna (Yesh Atid) zei daarentegen dat hij als generaal wel wilde zeggen dat het leger ook immorele dingen doet en dat ''discussies daarover zowel het leger als leerlingen sterker maken''.
Buiten de Knesset demonstreerden een 200-tal leerlingen voor Verete. Haaretz citeerde een leerling die zei dat Verete bang is  naar ''school terug te gaan aangezien leerlingen hem op Facebook bedreigd hebben en gedreigd hebben hem te zullen doden''. Ook zei deze leerling dat ''als mijn leraren de mond wordt gesnoerd en geen enkele mening kunnen uiten waar ik het niet mee eens ben, kan ik geen kennis maken met kritisch denken.”  Een collega van Verete zei: ''leraren zijn bang hun mening te geven over politiek in alle scholen van het ORT-systeem.''

Via de de krant Haaretz is intussen een tape uitgelekt waarop het gesprek van Verete met de schoolleiding is te horen. Hij stelde daar dat hij nooit heeft gezegd dat Israel niet een staat van de Joden is maar van de Arabieren. En hij legt uit dat hij “een filosofische discussie” met de leerlingen had gehad over de vraag of het feit dat de IDF het meest morele leger in de wereld wordt genoemd, ook werkelijk maakt dat het dat is, of dat zo'n leger ook in staat is immorele dingen te doen. Toen de leerlingen hem vroegen wat hij zelf dacht, had hij gezegd dat hij vindt dat sommige van de dingen die de IDF doet immoreel zijn.
 Tegenover collega's had Verete uitgelegd dat de hele zaak  is te herleiden tot een botsing, die hij een jaar geleden heeft gehad met de leerlinge die over hem heeft geklaagd. Zij had toen een opmerking gemaakt dat alle Arabieren in Israel de zee in dienden te worden gedreven. Hij had haar daarop uitgelachen, maar na een gesprek met de schoolleiding had hij naderhand zijn excuses gemaakt.
Hoe de affaire eindigt is nog niet duidelijk. Volgende week volgt een beslissend gesprek van Verete met de ORT-leiding. Maar waar het allemaal om draait is de natuurlijk vraag of een leraar in Israel het recht heeft om kritische opmerkingen te maken over activiteiten van het leger of de politiek van de staat. Dat heeft te maken met het algeheel klimaat in Israel. En als we de krant  Haaretz mogen geloven is de tolerantie al behoorlijk ver te zoeken. De krant tekende bij de affaire aan dat er sprake is van een patroon en meerdere leraren, vooral leraren geschiedenis en maatschappijleer, de afgelopen jaren hebben geklaagd dat het steeds moeilijker is om in de klas zaken als mensenrechten, of de rechten van de Israelische Arabieren (zoals de krant ze noemt) aan te kaarten, of om het te hebben over de verrichtingen van het Israelische leger.
In augustus 2012 ontsloeg het ministerie van Onderwijs haar coördinator voor de maatschappijleer-studies toen hij probeerde het curriculum te verbreden. Tegen tenminste twee directeuren van middelbare scholen in Tel Aviv, Ram Cohen en Zeev Degani, werd disciplinaire actie ondernomen omdat ze kritiek uitten op de bezetting van de Westoever, aldus Haaretz.
Ik kan er zelf aan toevoegen dat het gesprek dat ik ruim een jaar geleden had met professor Nurit Peled Elhanan naar aanleiding van haar boek over de inhoud van Israelische leerboeken maatschappijleer, geschiedenis en aardrijkskunde, evenmin bijdraagt aan het hebben van een optimistische kijk op de vrijheid van meningsuiting op Israelische scholen. (Dat interview staat hier). Maar misschien moet ik het laatste woord geven aan Verete zelf: de site +972 haalt ook de tape aan van zijn gesprek met de schoolleiding:

''We hebben pech dat een discussie over mensenrechten gezien wordt als onzinnig en links. Als ik zeg dat iets tegen de mensenrechten ingaat -  dat ingaat tegen iemands grondrechten, of dat nu een vluchteling uit Afrika is of een Palestijn bij een checkpoint  – en dat wordt dan beschouwd als een politiek statement, dan is de situatie ernstig. Het kan niet zo zijn dat menselijke grondrechten een politiek statement zijn. Dat zijn ze niet.''