Sharon, de gevaarlijkste man van Israel, is dood, maar zijn erfenis leeft helaas nog wel even voort

Sabra en Chatila, Beirut 1982. Sharons naam zal voor altijd verbonden blijven aan deze moordpartij. 

''Over de doden niets dan goeds,'' zei cabaretier Theo Maassen in zijn oudejaarsconference 2013 over Margaret Thatcher die in de loop van het jaar overleed. ''Vooruit, goed dat ze dood is.''
Hetzelfde zeg ik nu over Ariël Sharon, die vandaag, deze zaterdag is overleden na zijn acht jaar lange coma en een doodsstrijd die een week heeft geduurd. Goed dat hij dood is, goed dat we eindelijk van deze nachtmerrie in mensengedaante zijn verlost.
Sharon was een man voor wie mensenlevens niet telden, die letterlijk over lijken ging als hij zich wat in zijn hoofd had gezet. Van alle Israelische leiders is hij de man met het meeste bloed aan zijn handen, de onbetrouwbaarste en degene die meer dan wie ook de mogelijkheid van een politiek vergelijk met de Palestijnen altijd met kracht heeft weten tegen te houden en (bijna) heeft weten uit te bannen. Er zijn al voor zijn dood necrologieën in de media verschenen waarin hij geprezen werd als de ''held van de Yom Kippur-oorlog'', of als ''de man die Gaza teruggaf aan de Palestijnen en zich een man van de vrede'' had betoond. Maar misschien is het dan goed ons te herinneren dat de Israelische vredesduif Uri Avnery hem ''de gevaarlijkste man in Israel'' placht te noemen. En dat zijn naaste adviseur Dov Weisglass die terugtrekkingsmanoeuvre uit Gaza destijds in 2004 ''het op sterk water zetten van het vredesproces'' heeft genoemd. Tegenover de krant Haaretz zei Weisglass het in iets andere woorden zo:  ''De betekenis ervan is dat het het vredesproces bevriest. En als je dat proces bevriest, voorkom je de stichting van een Palestijnse staat en een discussie over de vluchtelingen,  de grenzen en Jeruzalem. Het hele idee van een Palestijnse staat met alles wat daar bijkomt is voor altijd van de de agenda gehaald. En met goedkeuring en toestemming. Met de zegen van de (Amerikaanse) president en geratificeerd door beide Huizen van het Congres."
 Afgezien daarvan heeft Sharon meer dan wie ook in Israel of daarbuiten een beslissende rol gespeeld in de groei van de Israelische nederzettingen in bezet gebied. Ook heeft niemand anders op zo'n bloedige en nimmer aflatende manier geprobeerd een einde te maken aan alle nationale Palestijnse aspiraties. En tenslotte heeft niemand op zo'n concrete manier geprobeerd een nieuwe kaart van Israel te scheppen als Sharon die ''de Muur'' liet bouwen met de bedoeling grote delen van de Westoever te annexeren.
Al tijdens de verkiezingen van 1981 in Israel organiseerde Sharon bus-uitstapjes naar de nederzettingen die spottend door tegenstanders de ''Sharon-tours'' werden genoemd. Later, als minister van Landbouw, en ook nog weer later als minister van Infrastructuur, of  minister van Huisvesting, wist hij op beslissende wijze plannen door te drukken en ongekende bedragen voor de nederzettingen los te krijgen. 1) Als premier besliste hij in 2003 dat wat wel eufemistisch het ''Afscheidingshek'' wordt genoemd, zou worden gebouwd als onderdeel van een grandioos project dat was bestemd om de grote nederzettingenblokken voor Israel veilig te stellen. Sharon offerde de nederzettingen in Gaza op, wat hem in de ogen van sommigen tot een duif maakte, en liet tegelijkertijd deze zogenaamd ''tijdelijke'' barrière aanleggen, dwars door Palestijns gebied en om de belangrijkste nederzettingen heen. Ze werden op die manier bij Israel getrokken - eigenlijk de facto geannexeerd. En wie niet gelooft dat dit was wat hij voor ogen had, moet nog maar eens goed Sharons rede van 18 december 2003 in Herzliya nalezen. Hij gaf toen, stap voor stap, een duidelijk exposé van wat hij van plan was, iets wat destijds overigens door verbazend weinig mensen ook echt werd begrepen. Hij had het project vast en zeker nog verder afgemaakt als hij niet in 2006 was uitgeschakeld door een hersenbloeding, gevolgd door zijn jarenlange coma. 

Maar Sharon was niet alleen politicus. Eigenlijk was hij eerst en vooral militair. Volgens sommigen een briljante militair, maar in ieder geval een rücksichtlose soldaat, iemand die bevelen aan zijn laars lapte, zijn  eigen weg ging en zijn hele carrière lang stapels lijken achterliet. Begin jaren vijftig was hij, in de rang van majoor, de commandant van de berichte Eenheid 101, die was opgericht om represailles uit te voeren na aanslagen van Palestijnse fedayeen. In die hoedanigheid maakte hij een onbekend aantal slachtoffers in Gaza, werden brede corridors dwars door de rijen huizen van vluchtelingenkampen als het Shati-kamp in Gaza-stad gebulldozerd om ze toegankelijker te maken voor Israelische troepen, en zette hij de Qibiya-slachtpartij op zijn naam, één van de historische Israelische moordpartijen die ook nu nog vermeld worden in de Israelische schoolboeken. Als wraak voor een aanval van fedayeen vanuit Jordanië waarbij een vrouw en een kind waren gedood, blies Sharon een flink aantal huizen op van het Jordaanse dorp Qibiya, met de bewoners er nog in - 69 Jordaanse burgers, inclusief vrouwen, kinderen en ouden van dagen werden daarbij gedood.  
In 1956 nam Sharon als commandant van een eenheid parachutisten deel aan de Suez-campagne tegen Egypte. Daarbij liep zijn eenheid in de Mitla-pas in een Egyptische hinderlaag. Sharon verloor een flink aantal mannen en veel materieel. Het scheelde een haar of hij was daarna voor een krijgsraad gedaagd, want met de aanval op de pas had hij een militaire order aan zijn laars gelapt. Opperbevelhebber Moshe Dayan vond het innemen  van de Mitla-pas niet nodig en had hem opgedragen er omheen te trekken  Dayan en de Israelische premier Ben Gurion hielden Sharon echter uiteindelijk toch de hand boven het hoofd.
Zevenentwintig jaar later, in 1973 tijdens de Yom Kippuroorlog/Oktoberoorlog toen Egypte de Israelische Bar Lev linie overrompelde en de Sinaï binnentrok, zou Sharon, inmiddels generaal, opnieuw een bevel van het opperbevel negeren. Nog vóór versterkingen waren gearriveerd stak hij, met een tegenaanval waarvoor hij tevoren nota bene in Nederland, op de Waal bij Dordrecht, had geoefend, het Suezkanaal over naar de Egyptische kant. Ditmaal liep het wel goed af. Hij slaagde erin het Egyptische Derde Leger dat zich in de Sinai bevond, in te sluiten, wat Israel bij het onderhandelen over een definitief staakt-het-vuren in een uiterst gunstige positie bracht. Zó gunstig, dat de Egyptische president Sadat zijn oorspronkelijke eis aan Israel, dat hij pas een staakt-het-vuren zou accepteren als Israel zich terug zou trekken uit alle in 1967 veroverde gebieden, moest laten vallen. (Om het zover te laten komen had Sharon overigens wel een keer of drie een tijdelijk bestand verbroken om een totale omsingeling van het Derde Leger voor elkaar te krijgen 2). Hetzelfde zou hij later, in 1982 een paar keer doen in de Libanese Beka'a-vallei om een betere uitgangspositie te krijgen ten opzichte van de Syrische troepen die daar gelegerd waren).
Het kunststuk van de oversteek maakte Sharon in Israel tot een oorlogsheld. "Arik, melech Yisraeel,'' hoorde ik de mensen bij de Israelische verkiezingen van 1981 roepen, ''Arik, koning van Israel''. Maar wat toen naar de achtergrond was verdwenen, was dat Sharon bij zijn oversteek over het kanaal in militair opzicht totaal onaanvaardbare risico's had genomen. Een ooggetuige, de Arabist en historicus professor Moshe Maoz, die tijdens Sharons wapenfeit als majoor in het Israelische hoofdkwartier aanwezig was, heeft me destijds verteld dat zich daar toen hysterische scènes afspeelden, waarbij Sharon met ontheffing uit zijn functies en met krijgsraad werd gedreigd. Het was op dat moment ook nauwelijks te verwachten dat Sharon en zijn mannen hun oversteek zouden overleven. Dat dit toch gebeurde had hij uitsluitend te danken aan het feit dat Sadat en diens minister van Defensie Ahmed Ismail dusdanig verblind waren door de eerdere successen van hun troepen in de Sinai, dat zij weigerden het gevaar te zien en de Egyptische opperhevelhebber Saad Shazli ervan weerhielden tijdig troepen terug te trekken om met Sharon af te rekenen. 3).
Een volgend wapenfeit van Sharon, die het toen inmiddels had gebracht tot minister van Defensie, was de invasie in Libanon van 1982, die onderdeel uitmaakte van een masterplan van Sharon dat diverse doelen tegelijk moest dienen. In de eerste plaats was de bedoeling om de PLO uit Libanon te verdrijven. Sharon wilde finaal met die beweging afrekenen. Daarom was de invasie ook gekoppeld aan een poging om het bestaande Palestijnse leiderschap op de Westoever aan de kant te schuiven en te vervangen door zogenaamde ''Dorpsliga's'', clubjes mannen die door Israel waren uitgekozen en bewapend. Een tweede doel van de invasie was het verdrijven van de Syriërs, die in de Libanese burgeroorlog hadden geïntervenieerd, uit Libanon. Een derde streven was om Libanon onder het leiderschap te brengen van de met Israel collaborerende Phalange-militie van de maronitische (christelijke) Bashir Gemayel, die tot president moest worden gekozen en vervolgens met Israel een vredesverdrag moest sluiten.
Al deze doelen faalden jammerlijk, op het verdrijven uit Libanon van de PLO na. Maar de PLO bleef desondanks,  zoals we weten, een factor van belang. De ''Dorpsliga's'' werden een monumentale mislukking, de Syriërs bleven in Libanon, Bashir Gemayel werd vermoord voor hij president had kunnen worden, en Sharon stond met lege handen te kijk als de man die deze oorlog had doorgedrukt, en het Israelische kabinet had voorgelogen. Hij hield namelijk aanvankelijk vol dat het om een beperkte actie ging, terwijl vanaf het begin al plannen klaarlagen voor het beleg van (islamitisch) West-Beirut. Het aantal slachtoffers aan Libanese en Palestijnse kant van de oorlog bedroeg naar schatting 20.000 mensen. Israel stond er in één klap door te boek als een land dat niets ontziend te werk ging, Palestijnse vluchtelingenkampen in Tyrus (Rashidieh), Sidon (Ein al-Helweh) en Beirut (Burj al-Barajneh) met de grond gelijk had gemaakt, en in Beirut dood en  verderf had gezaaid met bombardementen op burgerdoelen - onder meer werden meerdere flatgebouwen platgegooid in vruchteloze pogingen de Palestijnse leider Arafat te treffen als die ergens was gesignaleerd. En alsof dat alles nog niet genoeg was geweest, viel Sharon na een beleg van ruim twee maanden, en in strijd met een via de Amerikaanse bemiddelaar Philip Habib gedane toezegging, West-Beirut binnen nadat Israels favoriete Libanese presidentskandidaat Gemayel met een groot deel van zijn getrouwen in diens partijhoofdkwartier was opgeblazen. Vervolgens zorgde Sharon ervoor dat troepen van diezelfde vermoorde Gemayel - onder het toeziend oog van Israelische militairen die hen 's nachts bijlichtten - drie dagen lang een moordpartij uitvoerden op Palestijnse burgers in de kampen Sabra en Chatila.    
Het was - als het iets was - een oorlogsmisdaad. Sharon was de hoofdverantwoordelijke, maar ook hiermee kwam hij weg. Een Israelische onderzoekscommissie (de Commisie Kahane) verklaarde hem ''indirect'' schuldig aan de dood van zo'n 800 mensen en beval aan hem zijn functie van minister van Defensie te ontnemen 4). Wat niet verhinderde dat hij later in andere regeringsposten terugkeerde en uiteindelijk in 2001 zelfs terug zou komen als minister-president en leider van de door hem opgerichte Kadima-partij. In die rol was ''de Muur'' Sharons laatste bijdrage aan de Israelische geschiedenis. 
Gideon Levy van de krant Haaretz schrijft over Sharon dat hij ''een van de meest getalenteerde en gevaarlijke Israelische leiders was'', en dat afgezien van Israels eerste premier, David Ben Gurion, ''niemand meer verantwoordelijk is geweest voor het creëren van Israels realiteit''. Levy  noemt die realiteit een erfenis die ''jaren nodig zal hebben om ongedaan te worden gemaakt''.
Wat mij betreft is daar geen woord teveel mee gezegd. Maar er zitten nog wel een paar intrigerende kanten aan Sharon en de manier waarop zijn carrière is verlopen. Iedereen kende zijn reputatie van gevaarlijk, ongeleid projectiel. Zijn bijnaam was niet voor niets ''de bulldozer'', en premier Menachem Begin, onder wie hij in 1981 minister van Defensie werd, had dit lang proberen tegen te houden, omdat, zei Begin, hij ''bang was dan op een morgen te moeten merken dat zijn ambtswoning omringd was door tanks''. Toch bereikte Sharon de top. En de vraag die dat oproept, is wat dit dan zegt over Israel. Hoe kan het dat een man die er  nooit voor terugdeinsde het grofst mogelijk militaire geweld te gebruiken tegen wie en wat dan ook, militairen of burgers, het zover heeft gebracht. Hoe kan het dat hij een blijvend stempel heeft gedrukt op de manier waarop Israel de laatste tientallen jaren zijn militairen inzet. Want zo het Israelische leger al ooit ethische principes hanteerde, dan zijn die sinds Sharon wel ongeveer eindeloos en grenzeloos opgerekt.       
Sharon verlaat de Tempelberg/Haram al-Sharif in Jeruzalem in 2000. Het bezoek dat Sharon aan deze plaats bracht werd de aanleiding voor het begin van de Tweede intifada.

1) Zie: Idith Zertal and Akiva Eldar, ''Lords of the Land, The War over Israels Settlements in the Occupied Territories 1967-2007'', Nation Books, New York 2007. Pag. 57-61 (Met dank aan Jennifer van Werkhoven die me hierop wees)  
2)  The London Sunday Times Insight Team, ''The Yom Kippur War'', 1974.
3)  David Hirst and Irene Beeson, ''Sadat'', London, Faber and Faber 1981, pag, 158 e.v.    
4) Het rapport van de Kahane Commissie was in essentie een witwasoperatie waarbij de Israelische hoofdverantwoordelijkheid als de bezettingsmacht die op dat moment de leiding had in Beirut, werd teruggebracht tot een soort medeplichtigheid. Ook het aantal slachtoffers werd sterk gereduceerd. Volgens de journalist Kapéliouk van Le Monde diplomatique lag het aantal slachtoffers dichter bij de 3000. Amnon Kapéliouk, Sabra et Chatila: enquête sur un massacre, Paris, Le Seuil, 1982.