Ach, waar een klein land klein in kan zijn. Maanden werk van een aantal hooggekwalificeerde onderzoekers, en 500 pagina's druks verder weten we dus in grote trekken wel hoe het zat met de deelname van Nederland aan het Irak-avontuur van Bush en Blair. Nederland was dus wel degelijk gevraagd militair mee te doen, maar deed het uiteindelijk niet, hoewel we wel politieke steun verleenden (zodat er een Nederlandse militair op het podium stond toen de hoogste Amerikaan in rang zijn eerste persconferentie gaf). Het ministerie van buitenlandse zaken, waar Jaap de Hoop Scheffer net was aangetreden, deed er ongeveer drie kwartier brainstormen over om die principe-beslissing te nemen. En daar bleef het verder bij, ook al was er geen volkenrechtelijke basis voor de aanval (anders gezegd: ook al was het hele avontuur zo illegaal als de pest), en ook al waren de deskundigen van het ministerie zich dat ook wel bewust, we hielden toch liever vast aan onze vertrouwde Atlantische aanpak (lees: we bleven liever als een schoothondje van de VS achter Bush aanlopen), dan dat we samen met Duitsland en Frankrijk een eigen Europese aanpak probeerden van de grond te krijgen en probeerden tegenwicht te bieden aan de koers van Blair in Londen).
Het legde in ieder geval De Hoop Scheffer geen windeieren. Deze middelmatige politicus zou nooit secretaris-generaal van de NAVO zijn geworden als hij zich niet zo getrouw aan de aanpak van Bush had aangepast (en Jan Peter Balkenende daarin had meegesleept).
De premier gaf overigens in het begin weinig leiding aan de hele gang van zaken en liet het over aan De Hoop Scheffer. Pas later liet hij zich overhalen mee te praten. Toen toonde hij zich ook overtuigd van de inlichtingenrapporten die lieten zien dat Irak mogelijk toch nog massavernietigingswapens had. Maar de info die hij de Kamer verstrekte was vaag en waarschijnlijk deels onjuist. (De Kamer zelf, de meerderheid van CDA en VVD, liet dit echter ongestraft gebeuren, kunnen we hier bij aantekenen) .
Maar er is meer. Ook het rapport zelf vertoont weer wat mankementen. Het tv-programma De Wereld draait door haalde de journalisten Huub Jansen (VPRO-Argos) en Kees Schaap (VARA-Zembla) voor de camera. Jansen had aangetoond dat er in een beginstadium wel degelijk militaire actie is geweest van Nederlanders in Irak (al was het maar van verkenningseenheden) en Schaap had in Zembla wapendeskundigen van UNSCOM (later UNMOVIC) aan het woord gelaten (onder wie de bekende Scott Ritter en een Nederlander) die verklaarden dat zij wel degelijk de BVD hadden geïnformeerd dat zij er zeker van waren dat onderzoek uitwees dat er er GEEN massavernietigingswapens in Irak meer waren. De bevindingen van deze journalisten waren aan Davids aangeboden, maar worden - waarschijnlijk omdat zij niet uit officiële bronnen afkomstig waren (of zelfs van ambtenaren die hun geheimhoudingsplicht hadden geschonden) - in het rapport niet genoemd.
Dus toch een parlementaire enquête, zoals Femke Halsema suggereerde? Ik ben benieuwd. Dat lijkt in ieder geval spannender dan de tweespalt die onmiddellijk optrad tussen CDA en PvdA over de reactie van Balkenende op het rapport. Die tweedracht lijkt best te lijmen, al moet natuurlijk gezegd dat Nederland langzamerhand een traditie aan het opbouwen is waarin kabinetten niet ontploffen tijdens een crisis als er alle reden voor is, maar pas veel later, achteraf (Srebrenica).
Wat mijzelf betreft: een persoonlijk noot is dat ik waarschijnlijk één van de weinigen was die VOOR de ingreep was (een van de betrekkelijk zeldzame medestanders was Mient jan Faber). Mijn motivatie was de wreedheid van het bewind van Saddam, waar ik als Midden-Oostenredacteur en -correspondent jarenlang de meest gruwelijke verhalen over had gehoord en ook beschreven en waarvan ik tijdens twee bezoeken ook de vrijwel onbegrijpelijke terreur voor zover dat mogelijk was aan den lijve heb gevoeld. (Irak is het enige land in het Midden-Oosten geweest waar ik 24-uur per dag bang was. Ik heb er ook 's nachts angstdromen gehad, zo erg dat ik een keer in onderbroek op de gang van een hotel wakker werd en door het personeel weer mijn kamer in moest worden geholpen, na een rondje slaapwandelen - iets wat ik verder werkelijk nooit gedaan heb).
Ik was destijds - onder Bush I - zeer teleurgesteld dat de veldtocht tegen Saddam na diens inname van Kuweit niet eindigde met zijn val en ook woedend over het feit dat het Westen (met name de VS) toeliet hoe Saddam toen honderdduizenden shiïeten in het zuiden en Koerden in het noorden afslachtte. (Ik had - dit terzijde - in 1989 ook één van de eersten geweest kunnen zijn die berichtte over de massale gifgasaanvallen in het kader van wat later bekend zou worden asl de Anfal-operatie. Ik kreeg in 1988 van Iraakse dissidenten en Koerden in Damascus een stapel materiaal in handen die later bleek het dodental -80.000 en de totale omvang van de vernietiging van dorpen etc. vrij accuraat ingeschat te hebben. De chef buitenland van de Volkskrant, Jan Luijten, wilde de verhalen echter niet hebben, want ''ik wist toch zeker wel dat er al verslaggevers van de krant verhalen gebracht hadden van Koerden die naar Turkije waren gevlucht? Ik las de kanttroch zeker wel?'. Ik heb het mezelf later heel erg kwalijk genomen dat ik toen niet al op een breuk heb laten aankomen en het besluit heb genomen het materiaal aan andere kranten aan te bieden. Nu duurde het één à twee jaar voordat Joost Hiltermann van Human Richts Watch de ware omvang van Anfal begon te publiceren).
Kortom, ik was zeer doordrongen van de misdadigheid van het regime. Ik had bovendien in december 2002 voor de IKON, waar ik toen werkte, de conferentie van de Iraakse oppositie in Londen gevolgd, waar duidelijk was dat de Amerikanen - en de oppositie - op allerlei fronten aan voorbereidingen hadden gewerkt voor een machtsovername. (Ik heb er toen ook een artikel over gemaakt voor het blad Soera dat op dit blog staat) Weliswaar waren die voorbereidingen ontoereikend, maar er was toch was er ook nog wel wat reden voor hoop dat het nog goed kon komen.
Die hoop is buitengewoon snel vervlogen - zie ook een interview dat ik later had met met de Iraakse politicoloog Issam Khafaji, die net als ik aanvankelijk dacht dat het anders zou gaan en zijn diensten aan de Amerikanen aanbood, maar als snel diep teleurgesteld in de Amerikaanse aanpak terugkeerde uit Bagdad.
Dat was dus een tweede diepe teleurstelling, na Bush I deed Bush II het niet minder fout, met niet minder desastreuze gevolgen.
En nog altijd stel ik -en gelukkig ik niet alleen - de vraag hoe het mogelijk is dat de Irak-operatie eindigde in het fiasco dat het is geworden dat honderdduizenden het leven heeft gekost (en nog steeds doorgaat slachtoffers te eisen), zonder dat wij in het Westen ons de vraag stellen waarom we ons DAAR niet mee bezighouden. Waarom laten we daar geen onderzoekscommissies op los, waarom beleggen we geen conferenties over de vraag hoe we in godsnaam nog iets kunnen doen om de kolossale, misdadige blunders die daar door Bremer III, Cheney, Bush en de diverse elkaar opvolgende generaals zijn begaan een beetje goed te maken.
Ik wil maar zeggen: er is niets mis met het aan de kaak stellen van de gebreken aan onze poldercultuur die blijkbaar verhinderen dat we in dit soort zaken de goede besluiten nemen op een goede manier. Maar wat mij betreft is de vraag waar we mee bezig zouden MOETEN houden, toch een heel andere, namelijk hoe we ons wel over onze slechte besluitvorming kunnen buigen maar de ECHT belangrijke zaken - de misdadige onkunde en ongeïnteresseerdheid waarmee de VS het hele Iraakse avontuur hebben aangepakt - en waar wij door onze 'politieke steun' toch ook medeverantwoordelijk voor zijn - buiten beschouwing kunnen laten. In Srebrenica voelden we ons - terecht - verantwoordelijk. In dit geval niet, zelfs niet een klein beetje. Is dat wegens het gevoel dat we ons er toch eigenlijk ook maar voor spek en bonen in hebben laten betrekken en dat die 'politieke steun' geen moer te betekenen had? Of is dat omdat die Irakezen tenslotte maar Arabieren zijn? Hoe dan ook, ik denk dat het langzamerhand hoog tijd wordt dat we onze indifferente houding tegenover de gevolgen van dit - en andere Westerse avonturen in dit werelddeel - laten varen, al as het maar omdat we mogelijk ooit zoals in 2000 of onoansg nog bijna boven Detroit - de rekening krijgen gepresenteerd..
Geen opmerkingen:
Een reactie posten