Tussenstap, reculer pour mieux sauter, of gewoon alles opnieuw?

 

Informateur Uri Rosenthal  gaat maandag de mogelijkheden bespreken van een 'Paars plus' kabinet, lees ik in de NRC. Hij noemt dat zelf een 'tussenstap' om te kijken of  het 'onderhandelen over een kabinet van VVD, PvdA, D66 en Groen Links zin heeft'. Een tussenstap? Dat lijkt me een vreemde formulering. Een kabinet VVD-PVV-CDA was toch van de baan? En VVD-PvdA-CDA ligt toch niet voor de hand, omdat de kiezers zowel de PvdA als het CDA op verlies hebben gezet? Dan is toch Paars plus het meest voor de hand liggend alternatief? Of  is er sprake van 'een tussenstap' omdat PvdA, D66 en Groen Links dat weliswaar willen, zo'n  progressief mogelijke coalitie, om de woorden van PvdA-leider Cohen maar weer eens aan te halen, maar de VVD in het geheel niet? Is een tussenstap  nodig omdat VVD-leider Rutte heeft gezegd dat hij de voorkeur geeft aan VVD-PvdA-CDA? Omdat hij met Paars plus  in een kabinet terecht zou komen dat progressiever is dan hij zelf zou willen, een kabinet waarin de VVD ter rechterzijde onder vuur zou komen te liggen van zowel het CDA als de PVV? Zodat via een tussenstap terug om eerst ook de Paars plus optie even te elimineren, straks de sprong voorwaarts te kunnen maken naar de samenwerking  van VVD, PvdA en CDA die dan als enige mogelijkheid over blijft? Reculer pour mieux sauter? Omdat de VVD nu eenmaal als grootste winnaar het recht - en trouwens ook de plicht - heeft om de belangrijkste keuzes te maken?

Rosenthals formulering geeft zo - bedoeld of onbedoeld - nog eens aan met wat voor een duivelse patstelling de kiezers de arme politici hebben opgescheept. Een ware no-win-situatie. Paars plus is het  niet, VVD-PvdA-CDA is het niet en VVD-PVV (eigenlijk toch de meest voor de hand liggende opzet) lukt niet,  omdat...., ja omdat eigenlijk alleen het CDA daar als partner nog voor in aanmerking komt, maar als een kat om de hete brij heenloopt.
Het is een beetje een griezelige situatie, omdat zo de 1,5 miljoen mensen die op de PVV stemden voor het hoofd worden gestoten. Dat zal hun aantal en hun vastberadenheid alleen maar doen groeien. Dan komen ze bij de volgende verkiezingen nog talrijker terug. Terwijl anderzijds dé manier om van ze af te komen is om Wilders en zijn kameraden in een kabinet te zetten, waar ze ongetwijfeld een soort performance ten beste zullen gaan geven als destijds de Lijst Pim Fortuyn en dat - zo weten we nog allemaal maar al te goed - hielp probaat. Tegelijkertijd zit zeker het CDA - maar waarschijnlijk ook Mark Rutte  - niet te wachten op zo'n gelegenheid om met Wilders in een kabinet van brekebenen ten onder te gaan. En ook dat is wel begrijpelijk.

Toch is daarmee min of meer bewezen dat de Nederlandse politiek - vooral de rechtse partijen, maar ook links in mindere mate - zichzelf lelijk in de vingers heeft gesneden door niet in de verkiezingscampagne tot in den treure te wijzen op de onmogelijkheid van samenwerking met de PVV. Door niet detail voor detail te herhalen waarom de PVV  - niet zoals Cohen zei, tegen de rechtsstaat aanschuurt - maar gewoon regelrecht haaks staat op die rechtsstaat. Nu pas komt de discussie daarover los. Lees bijvoorbeeld de volgende regels uit een column van Marc Chavannes in de NRC:

De democratische hygiëne was ermee gediend geweest als alle partijen zich hadden uitgesproken over de gevolgen  voor de rechtsstaat van het gedachtegoed van de PVV. Anderhalf miljoen stemmers op Wilders c.s. hebben daar recht op. De overige 85 procent van kiezers ook. De sociaal-economische standpunten van de PVV komen ook bij andere partijen voor. Uniek is wat Wilders zegt over immigratie, islam en vrijheid van godsdienst. (Cursivering van mij AP)

 Chavannes sluit daarmee aan bij een andere discussie die nu op allerlei plaatsen woedt. Gangmaker daarvan was Umberto Tan die tijdens een programma van Knevel en Van den Brink tot ieders verbazing - niet in de laatste plaats van de journalisten zelf - wist te melden dat Wilders in zijn programma heeft staan dat hij  een 'registratie wil van iedereen naar etnische afkomst, inclusief voor Antillianen'. Registratieplicht? Nou daar had hij toch tijdens de campagne niets over gehoord, zei van den Brink. Nee, dat was het hem juist. Zoals ook andere punten van Wilders - het verbieden van de Koran en van islamitisch onderwijs,  en het bouwen van nieuwe moskeeën, plus het wegzetten van de islam als een ideologie die daarom geen aanspraak mag maken op de voorrechten van een godsdienst en het stopzetten van uitkeringen aan mensen die slecht Nederlands praten,  en nog veel meer - dingen die domweg niet kunnen omdat ze strijdig zijn met de grondwet of de rechtsstaat -  niet of onvoldoende zijn aangeroerd tijdens de campagne. Terwijl het hele rijtje van waanzinnigheden (of moeten we zeggen bruinhemderige grappenmakerij) toch echt voldoende bekend was. Zelf schreef ik er op 23 april over, terwijl Zembla een paar dagen later een uitstekende documentaire van Kees Schaap liet zien die veel zoniet alles van wat Wilders aandraagt onderuit haalde. En laten we ook de site Krapuul niet vergeten, die toch echt ook genoeg munitie heeft aangevoerd.
Als de politiek  - en dan ook alle partijen inclusief CDA en VVD  - de daarin genoemde zaken had overgenomen -  wat heet: gewoon het programma van de PVV goed had gelezen en er eerlijk mee om was gegaan door te zeggen dat een partij met dergelijke standpunten zich voor regeringsdeelname diskwalificeert -  hadden we niet met deze ellende gezeten. En wat nu ? Komen we eruit met een halfbakken regering - een moetje dat eigenlijk niemand wil en daarom over een jaar of twee jaar weer ineenstort zodat dan weer tussentijdse verkiezingen nodig zijn? Of moeten we dadelijk constateren dat de formatie niet is gelukt en we al meteen weer naar de stembus moeten om het allemaal over te doen? Iets veel beters valt volgens mij nauwelijks te verwachten. Ik ben - u hoort het - vandaag even Abu Pessimist.