Niet gebrek aan nuance, maar gebrek aan kennis en moedwil verzieken het debat over Israel

Ewout Klei - hij n oemt zichzelf 'politiek historicus' - schreef een paar dagen geleden een column op 'De Joop' onder de titel 'Apartheidsstaat Israel?' Het was een stukje waarin hij betoogde dat het debat over Israel een sterk emotioneel en gepolariseerd karakter heeft. Om zijn eigen woorden te gebruiken:
 Heb je kritiek op Israël dan zit je meteen in het linkse kamp. Dan lijd je volgens rechts dus aan selectieve verontwaardiging, praat je terroristische aanslagen goed en ben je (al dan niet openlijk) een antisemiet. Heb je daarentegen begrip voor het optreden van Israël, dan zit je meteen in het kamp van Geert Wilders en Kees van der Staaij, of je het wilt of niet.   

Ewout Klei

Hij trekt wat dat betreft een parallel met het Zuid-Afrika-debat van destijds en zegt:
De grootste overeenkomst tussen Israël nu en Zuid-Afrika toen is de manier waarop we in Nederland hierover debatteren en hoe hier de kloof tussen links en rechts loopt. Zoals Israëlapologeten zich (vaak uit religieuze overwegingen) verwant voelen met het 'uitverkoren' joodse volk en het bestaansrecht van de joodse staat verdedigen, zo voelden apartheidsapologeten een 'stamverwantschap' met de blanke Afrikaners en verdedigden zij het recht op een aparte blanke cultuur. En net als de Israëlapologeten van nu verweten de apartheidsapologeten van toen hun tegenstanders selectieve verontwaardiging: apartheidscritici zagen de donkere kanten van het zwarte nationalisme niet en hadden geen oog voor de buitengewoon bloedige geschiedenis van het communisme, Israëlcritici zijn tegenwoordig buitengewoon naïef over de islam. 

Klei haalt er ook nog bij dat sommige Israel-critici soms wat - ik zal maar zeggen - overijverig te werk gaan, waarbij hij Gretta Duisenberg en Sietse Bosgra noemt. Waar hij met al deze opmerkingen naar toe wil,  is de constatering dat de nuance in het debat volledig ontbreekt, dat het geen academisch maar een gepolariseerd politiek debat is, en dat het daarom moeilijk is om de dingen die fout zijn en toch gezegd moeten worden, eenvoudig bij de naam te noemen zonder dat je meteen bij een kamp wordt ingedeeld. Om hem nog een keer te citeren:

Israël is op dit moment fout bezig. Het nederzettingsbeleid is fout. Het discrimineren van Palestijnen uit de Westbank en de Gazastrook is fout. Het steeds maar nieuwe stukjes van Oost-Jeruzalem annexeren door weer een heleboel nieuwe woningen te bouwen is fout. Het buitensporige Israëlische geweld in Gaza in reactie op een paar zelfgemaakte raketten is ontzettend fout.
In je poging om genuanceerd te zijn moet je een zeker engagement niet kwijtraken. Het verwerpen van het zwart-witdenken betekent niet, dat iedereen dan maar grijs moet zijn.
Israël schendt de mensenrechten. Vaak op grove schaal. Dit is iets, om de Duitse schrijver Günter Grass te citeren, wat gezegd moet worden.

Klei's streven heeft mijn volle instemming. Geen debat is in Nederland zo gepolariseerd en met emotie overladen als het Israel-debat (en trouwens niet alleen hier, denk aan de VS). Het zou al een boel helpen als we de situatie in en om Israel-Palestina zouden kunnen bespreken op de manier zoals we - bijvoorbeeld - praten over de kwestie Kashmir, of de kwestie van de door Marokko geannexeerde West-Sahara. Beide zijn eveneens  heel oude conflicten en blijkbaar ook lastig op te lossen, maar met betrekking tot deze conflicten zijn we in staat om de argumenten tegen elkaar af te wegen zonder dat er al te veel emotie in de weg staat.
Daar staat tegenover dat nagenoeg elke poging om een feitelijk Israel-debat te voeren tot mislukken is gedoemd. Israelapologeten willen niets weten van mensenrechtenschendingen of nederzettingen. Tegelijkertijd is nuanceren dat de critici volgens hem meer zouden moeten doen, nogal lastig. Het voorbeeld dat hijzelf geeft, dat de critici niet alleen het het afsluiten van de Gaza-strook door Israël als  misdadig moeten bestempelen, maar ook het executeren van politieke tegenstanders door Hamas, geeft de moeilijkheid vrij goed weer. Het is in wezen namelijk geen nuancering. Ook een Israelcritica als Anja Meuilenbelt, die zowel Hamas als Israel scherp bekritiseert, wordt door de Israelapologeten nog steeds als ontzettend partijdig aangemerkt
Een ander probleem is dat de meeste deelnemers aan het debat meestal slecht en onvolledig zijn geïnformeerd. Dat is een gevolg van het feit dat de berichtgeving over de gang van zaken in Israel-Palestina erg veel steken laat vallen. Klei zelf is daar in zijn stukje ongewild een voorbeeld van, door te schrijven over het 'buitensporige Israelische geweld in Gaza dat een reactie was op een paar zelfgemaakte raketten'. Goed geïnformeerde waarnemers en journalisten (dat zijn er helaas maar weinig) weten dat het anders lag. Er was helemaal geen sprake van een een Israelische reactie, om de eenvoudige reden dat Israel in het voortraject naar de jongste aanval op Gaza zonder uitzondering steeds de partij was die begon. Die raketten uit te Gaza waren de reacties en niet andersom. En dat zorgt natuurlijk al meteen voor een heel ander uitgangspunt tegenover het argument van de verdedigers van Israel, die aanvoerden dat Israel niet met de handen over elkaar kon toezien hoe het zuiden van het land met raketten werd bestookt. (Dat het intussen om wel wat gevaarlijker projectielen ging dan de term 'zelfgemaakte raketten uit Gaza' lijkt aan te geven, laat ik even buiten beschouwing).

Klei geeft overigens - en waarschijnlijk eveneens onbedoeld -  nog een indicaties van hoe moeilijk het is een zuiver debat te voeren over dit onderwerp. Zo trekt hij een parallel tussen Israel en apartheid, terwijl insiders weten dat het ongeveer les één is dat je dat beter maar kunt nalaten als je de emoties buiten het debat wilt houden (je krijgt er wel 96 reacties door op de Joop, maar een meer academisch en feitelijk karakter krijgt de discussie er niet echt door).

Feitelijke discussie? Er zijn maar weinig plaatsen waar dat gebeurt. Blogs als +972 in Israel,  Juan Cole (beide op dit blog vermeld), the Middle East Research and Information Project (Merip), The Journal of Palestine Studies, en ook wel andere blogs als Mondoweiss, The Electronic Intifada of ikzelf, noemen de dingen bij de naam en leveren ook kritiek op de omgeving van Israel, zoals de Palestijnen, Arabische landen en de houding van het Westen. Maar één van de grootste belemmeringen voor een debat. waarschijnlijk dé grootste,  is dat één kant - die van de Israelapologeten  - van een debat helemaal niets wil  weten. Van der Staaij, Voordewind, Christenen voor Israel, de harde kern van de 'hasbaristen' (het CIDI en aanhang) nodigen alleen mensen uit die de in hun kringen aanvaarde meningen naar voren brengen, lezen de door mij genoemde blogs niet, baseren zich bij voorkeur uitsluitend op Israelische bronnen (omdat Arabieren, Arabisten en Palestijnse media 'altijd liegen'), en bestempelen critici - zoals Kleij ook al zei - graag tot antisemiet. Een debat is helemaal niet in hun voordeel, want dat plaatste maar vraagtekens bij hun in beton gegoten gelijk. En daarom verdiepen ze de kloof, gaan ze discussies uit de weg en verzieken zij liefst elk gesprek.