Het is tijd om stelling te nemen tegen het Egyptische generaalsregime

Een van de vele stembiljettten die onklaar zijn gemaakt. De kiezer die dit deed heeft bovenaan geschreven: de revolutie gaat door. Bij Shafiq staat 'overgebleven hond' (overgebleven - feloul - is de  term die gebruikt wordt voor mensen van het vorige regime). Bij Morsi staat 'reserveband'. (Foto Al-Masry al-Youm).

De persbureaus en de media gaan er nog mee door. Uiteraard, zo werkt dat nu eenmaal. Ze doen gewoon hun werk en brengen het officiële nieuws. En dat is wel vaker niet het echte nieuws, maar iets dat er voor door moet gaan. Maar ik vraag me wel af wie zich nog door die verhalen voor de gek laat houden, en denkt dat de uitslag - Shafiq of Morsi - er nog toe doet. Ook de meerderheid van de Egyptenaren lijkt zich niet te laten misleiden. De opkomst is gering,  er zijn  veel verhalen van boycots en mensen die hun stem ongeldig maken; de verkiezingsdagen verlopen vreugdeloos, de ware opwinding ontbreekt volledig.  
De situatie is dan ook verdrietig genoeg. Achttien dagen waren voldoende om Mubarak weg te jagen, anderhalf jaar volstond om de gevolgen ervan weer teniet te doen. Als we terug kijken dan was het een stap-voor-stap strategie die de optimisten van ons niet hebben voorzien, maar waar sommige pessimisten voor hebben gewaarschuwd.
 Achteraf krijgen ze gelijk. De machtsovername door het leger op 12 februari was een eerste beslissende stap. Toen waren er nog kreten als 'Het volk en het leger zijn één en dezelfde hand', maar die zijn intussen verstomd. Veel, bijna alle, provincie-gouverneurs werden op hun post gelaten. Politiemensen, het openbaar ministerie, inlichtingen- en veiligheidsdiensten werden intact gelaten - of onder een andere naam voortgezet. We kregen de processen waarbij politiemensen die demonstranten hadden gedood de een na de andere werden vrijgesproken. Er w aren militaire processen tegen demonstranten. Willekeur tegen de kopten bleef, en een demonstratie daartegen eindigde in een bloedbad. Ook andere demonstraties werden bloedig onderdrukt.
En nu hebben we in een tijdspanne van enkele weken: Een proces tegen Mubarak waarbij de bewijzen voor het geven de order voor het doden van demonstranten opnieuw ontbraken en topfiguren van het ministerie van binnenlandse zaken werden vrijgesproken. Vervolgens een decreet dat het leger de macht geeft om arrestaties te blijven verrichten mensen op te pakken. En tenslotte de klap op de vuurpijl: het ontbinden van het parlement, waarbij alle macht weer aan het leger komt en voorlopig blijft en de verzekering dat Ahmed Shafiq een legale kandidaat is.
De laatste twee stappen werden door velen een juridische coup genoemd. Anderen (Alain Gresh van Le Monde diplomatique) spraken van een 'coup binnen een coup'. Terugblikkend is dat wellicht een betere beschrijving. Het was meer de afmaker van een strijd waarbij het leger er vanaf het begin op uit was om de macht  niet uit handen te geven, de Moslim Broederschap niet te laten winnen, en de voorrechten die het oude regime het leger en de velen die er in de loop van tientallen jaren bewind van Sadat en Mubarak van hebben geprofiteerd intact te laten.
 De gang van zaken is  nu dat het leger waarschijnlijk uiterlijk morgen met een nieuwe aanvulling op de grondwet komt. De net vorige week gevormde Constitutionele Raad die een grondwet had moeten schrijven is immers met de ontbinding van het parlement buiten werking gesteld. In de nieuwe aanvulling wordt de verdeling van de macht tussen president en leger geregeld en - zo kunnen we al voorspellen op grond van wat we nu nu al weten - het leger  behoudt daarbij de zeggenschap over een aantal sleutelposities in de regering. Dat betekent dat als het - wat uiterst onwaarschijnlijk is - Morsi toch nog tot president zou worden gekozen, hij niets te vertellen heeft, en al helemaal niet bij de ontstentenis van een parlement, waar de Moslim Broederschap het voor het zeggen had maar dat helaas net voor deze verkiezingen is geëlimineerd.

Moet ik nog verder gaan? En zeggen dat Shafiq de ideale kandidaat is voor het leger, die volledig beantwoordt aan de profielschets - met zijn uitspraken dat hij Mubarak altijd heeft bewonderd, dat hij de orde 'binnen een maand zal herstellen met harde hand' en dat de Moslim Broeders de ware schuldigen zijn aan het doden van demonstranten in februari 2011?

Het is triest maar waar, na Mubarak en na een tijdperk van onzekerheid koerst Egypte af op een generaalsbewind - niet veel anders dan destijds het Griekse kolonelsbewind, of de junta in Argentinië. De Egyptische oppositie heeft dat deels aan zichzelf te wijten. Daar heerste een totaal gebrek aan eenheid, of aan duidelijkheid over hoe af te koersen op een nieuw-Egypte, terwijl de Moslim Broederschap zichzelf onmogelijk maakte door steeds te blijven denken dat zij het op een akkoordje kon gooien met de generaals van SCAF. Het feit dat vrijwel de gehele oppositie, inclusief de Broederschap, zich nagenoeg zonder protesten heeft neergelegd bij de juridisch uiterst aanvechtbare beslissing om het parlement te ontbinden (toch de enige gekozen instantie sinds februari 2011), spreekt boekdelen. Hopelijk leidt wat gebeurd is tot meer realisme en gecoördineerde actie. In het besef dat een tweede revolutie ingewikkelder zal zijn en meer zal gaan vergen dan 18 dagen demonstreren op Tahrir.
En intussen moeten wij onze houding bepalen tegenover het Egypte van de generaals. Ik zie geen reden ze anders tegemoet te treden dan destijds Papadopoulos van Griekenland of Videla van Argentinië. Nederland volgde indertijd in beide gevallen een principiële koers. Nu zit dat er misschien nog niet zo in, maar hopelijk kunnen we na de zomer met een nieuwe regering laten zien dat we dat nog niet zijn verleerd.