Bye bye Trump en de Amerikaanse rol in het ''vredesproces''

Netanyahu was blij: voorafgaand aan de bekendmaking door Trump sprak hij van ''een erkenning van onze historische en nationale identiteit''. (AFP)

De Amerikaanse president Trump heeft verklaard dat de VS Jeruzalem erkennen als Israels ongedeelde hoofdstad en  dat de ambassade uit Tel Aviv zal worden verplaatst naar Jeruzalem. Dat is volgens hem in ''dienst van de vrede'' en doet in zijn ogen geen afbreuk aan de twee statenoplossing. Volgens Trump is Jeruzalem al lang de centrale plaats van de Joodse staat, heeft het Congres dit in 1995 bepaald en is de stap dus decennia te laat, omdat Amer ikaanse president tot nu de mogelijkheid van de ''waiver'' (ontheffing) gebruikten. Bovendien had hij het tijdens zijn verkiezingscampagne zo beloofd.
Het is de super-simpele gedachtegang van een man voor wie internationaal recht en verdragen alleen maar lastige sta-in-de-wegs zijn bij het verwezenlijken van zijn grootse plannen en superieure inzichten. Jeruzalem is namelijk niet Israelisch, maar door Israel bezet. En dat ook al heel lang.
Het westelijke deel werd, in strijd met de Delingsresolutie 181 van de VN van 1947 op basis waarvan Israel werd gesticht, bezet tijdens de oorlog van 1948. Het oostelijke deel werd veroverd en bezet tijdens de Juni-oorlog van 1967 (de Zesdaags oorlog). Dit deel behoort volgens het internationale recht tot de door Israel bezette Westoever. En dat des temeer omdat Israel het grondgebied van de stad, dat oorspronkelijk vier vierkante kilometer besloeg, tijdens die annexatie uitbreidde met 69 vierkante kilometer terrein dat aan de Westoever werd onttrokken, aan tal van Arabische dorpen om precies te zijn, die ook werden geannexeerd.
De Israelische annexatie van Oost Jeruzalem is dan ook volledig onwettig. Zij is internationaal door niemand erkend, tot vandaag toe ook niet door de Verenigde Staten. Het erkennen van Israels heerschappij over West-Jeruzalem is evenmin geregeld, maar dat zou in het kader van een vredesregeling een simpele formaliteit zijn. De situatie van Oost-Jeruzalem, daarentegen, is heftig omstreden: de Palestijnen eisen het oostelijke deel  op als hoofdstad van een Palestijnse staat. En terecht, want de stad is altijd het centrale punt geweest voor al hun economische en culturele activiteiten. Een Palestijnse staat zonder Oost-Jeruzalem is geen staat. De Aqsa-moskee is bovendien van eminent belang voor de moslims  (voor de christenen is dat voor de Heilig Grafkerk), redenen waarom de hele Arabische wereld de Palestijnse claim steunt. Het ontbreken van duidelijke toezeggingen over de rol van Oost Jeruzalem als Palestijnse hoofdstad heeft er verschillende malen toe geleid dat vredesbesprekingen mislukten, onder meer in 2000 in Camp David.
Trump trekt zich van al deze subtiliteiten niets aan. Dat hij met zijn stap goedkeuring verleent aan de grootscheepse diefstal van land en het verkrachten van de internationale rechtsorde zal hem, gezien zijn houding tegen het Klimaatverdrag en andere verdragen, vermoedelijk een rotzorg zijn. Maar intussen maakt hij, misschien zelfs zonder zich dat te hebben gerealiseerd, op deze manier een einde aan de rol van de Verenigde Staten als vredesstichter en hoeder van het zogenaamde 'vredesproces'. Een onderhandelaar die bij voorbaat één van de belangrijkste Palestijnse eisen voor een regeling onderuit haalt, kan het namelijk vermoedelijk verder wel schudden. Het is moeilijk voorstelbaar dat Trumps nog te presenteren vredesplannen, of zijn onderhandelaars Greenblatt of  Kushner, nu nog gehoor zullen vinden bij de Palestijnen. Er is trouwens nog meer trammelant op komst: er is het dreigement dat het PLO kantoor in Washington dichtgaat als de Palestijnen niet aan de onderhandelingen gaan deelnemen, wat dus nu onwaarschijnlijker is geworden dan ooit. En in het Congres is op dit moment een voorstel in behandeling om flink te korten op de betaling van 300 miljoen dollar hulp aan de Palestijnse Autoriteit, als de PA niet stopt met het uitkeren van pensioenen aan gevangenen en familieleden van door het Israelische leger gedode Palestijnen. Het Huis van Afgevaardigden heeft al zijn fiat gegeven.
De situatie is daardoor opeens heel onzeker geworden. Weliswaar was de positie van de VS als ''onpartijdige'' onderhandelingspartner al decennialang behoorlijk ongeloofwaardig en stelden de onderhandelingen ook sinds 1993 eigenlijk niets voor. Maar de VS vallen nu dus als onderhandelingspartner volledig af, en ook is er geen toekomst meer voor het  ''Kwartet'' (de VS, EU, Rusland en de VN) als regisseur en hoeder van eventuele onderhandelingen. De EU zou een vervanger kunnen zijn, maar moet nog een eigen politiek vaststellen. Zij lijkt te weinig besluitvaardig om het gat te vullen. Rusland of China als hoeders van onderhandelingen? De VN? Voorlopig helemaal geen onderhandelingen? Wie zal het zeggen, niets is zeker, iedereen zal zich moeten gaan beraden op een nieuwe rol.
Intussen is eigenlijk is er maar één manier om Trumps stap positief te waarderen: dat is om het te interpreteren als het definitieve einde van het gesol met een twee-statenoplossing die toch allang niet meer had kunnen werken.  We ziuden het kunnen zien al een opstapje naar die ene staat waarin Palestijnen en andere niet-Joden zullen moeten ijveren voor gelijke rechten. Hopelijk is dat geen wishful thinking.