woensdag 23 mei 2012

Egyptische verkiezingen: keuze tussen meerdere kandidaten is allesbehalve een garantie voor succes

Verkiezingsposters in Cairo.

Egypte gaat dus vandaag en morgen naar de stembus om een president te kiezen. Grappig hoe op de Nederlandse radio en sommige andere plaatsen steeds aan de orde wordt gesteld dat deze verkiezingen  eerlijk zullen zijn en niet  - zoals vroeger altijd het geval was - vervalst zullen worden. Ook opvallend hoe steeds wordt onderstreept dat er nu een keuze is, in tegenstelling tot de jaren van Nasser, Sadat en Mubarak toen altijd van tevoren vaststond wie de winnaar zou zijn.. Alsof het blote feit van het hebben van eerlijke verkiezingen met een echte keuzemogelijkheid een doel op zich is . Verkiezingen als panacee, als middel tegen kwalen. Tja als dat eens waar was.
Toegegeven, het is winst dat uit 13 kandidaten kan worden gekozen. Maar helaas is daar ook het meeste mee gezegd. Als we kijken naar wie volgens de peilingen de potentiële winnaars zijn, stemt dat niet tot vrolijkheid: Dat zijn er vier. Twee ervan zijn overblijfsels van het oude regime en twee zijn islamisten. Om te beginnen met de oude-Mubarak-getrouwen: dat zijn Amr Moussa en Ahed Shafiq. Moussa was minister van buitenlandse zaken tot hij tien jaar geleden,  omdat hij te populair werd, door Mubarak naar de post van secretaris-generaal van de Arabische Liga werd verbannen. Dat is iets waar de oude opportunist (hij is 75) nu van profiteert, omdat hij kan verklaren dat zijn associatie met het Mubarak bewind al van zo lang geleden was. Zijn collega uit de Mubarak-stal is Ahmed Shafiq, een lucht-maarschalk die in januari 2011, kort voor Mubaraks aftreden nog even premier werd. Hij kan nu zeggen  dat zijn rol in Mubaraks bewind zo kort heeft geduurd dat hij eigenlijk te verwaarlozen was (ook al was hij eerder minister van luchtvaart geweest). Moussa noch Shafiq zullen Egypte op weg helpen naar een nieuwe tijd. Moussa is een overgangsfiguur die het moet hebben van zijn contacten en charisma, maar niet met nieuwe ideeën zal komen. En Shafiq (71) is, hoe je het ook wendt of keert, de ideale kandidaat voor de huidige militaire machthebbers, de SCAF. Hij is simpelweg één van hen.
Van de twee anderen, de islamisten, is Mohammed Morsi, de kandidaat van de Moslim Broederschap.Wat genoeg over hem zegt. De Moslim Broeders hebben tijdens dit ene jaar na-Mubarak geleidelijk laten zien dat zij niets kunnen waarmaken van hun in de loop der jaren opgebouwde nieuwe, progressievere gezicht, zoals dat opklonk uit verklaringen en besluiten die een beetje de richting uitgingen van de Turkse AK-partij. Integendeel de partij is rigider en centralistischer dan ooit gebleken, en heeft haar kortstondige verbintenis met de 'revolutionairen' van Tahrir als snel aan de wilgen gehangen ten bate van een eigen  opportunistische weg. En van Abouel Foutouh, de 'progressieve' islamistische kandidaat,  moet nog maar blijken dat hij minder rigide is. Hij heeft gebroken met de Moslim Broederschap waaruit hij afkomstig is, en heeft zich op de een of andere manier het air aangemeten dat hij tot het kamp van de revolutionairen behoort. Maar tegelijkertijd is hij ook de favoriete kandidaat van een deel van de Salafisten. En zijn dubbelzinnige uitlatingen over de positie van de sharia en de gelijkheid van alle Egyptische burgers geven weinig reden tot optimisme.


Een campagnebus van de Abdel-Moneim Abou el-Foutouh. 

Deze vier vormen een nogal schril contrast met drie kandidaten die we de kampioenen van de rechtsstaat en een civic maatschappij kunnen noemen. (civic - madani in het Arabisch - is het woord dat in Egypte wordt gebruikt om een staat voor al zijn burgers aan te duiden. Het woord seculier wordt te zeer geassocieerd met ongeloof en communisme en daarom liever niet gebruikt). Deze drie zijn Khaled Aly, (40) een advocaat die mede het Hisham Mubarak Law Centre hielp oprichten dat een belangrijke rol speelde bij het handhaven van de mensenrechten, Hisham Bastawisi, een rechter die wegens zijn ijveren ten behoeve van de rechtsstaat een tijdje naar het buitenland moest vluchten, en Hamdeen Sabahy, de (ex) leider van de door hem opgerichte Nasseristische Karame-partij, en een voorvechter van meer rechten voor arbeiders. Deze drie kandidaten zijn te beschouwen als mensen die het streven van de 25 Januari-demonstranten op Tahrir en in andere steden willen voortzetten. Maar die demonstranten vormden toen al een kleine, gemotiveerde  minderheid. Het gros van de Egyptenaren heeft waarschijnlijk het vertrek van Mubarak wel toegejuicht, maar is conservatief, a-politiek en vaak ongeletterd. Zij geloven het wel en stemmen op kandidaten die ze kennen en die stabiliteit beloven.

Ik heb me  steeds verzet tegen de pessimistische constatering dat de Egyptische revolutie halverwege zou blijven steken en eigenlijk is mislukt. Maar langzamerhand moet ik toegeven dat de stand van zaken geen reden tot optimisme biedt. De militaire processen die doorgaan ondanks alle protesten, de telkens terugkerende botsingen tussen demonstranten en de militaire politie, zoals in maart tussen kopten en het leger bij Maspero, of zoals laatst in de wijk Abassiya van Cairo tussen het leger en demonstranten voor de geweigerde Salafistische presidentskandidaat Hazem Abu Ismail. En niet te vergeten de botsingen tussen het parlement en de SCAF over de vraag wie eigenlijk het laatst woord heeft, en over de vraag of het leger echt zoals beloofd straks de macht gaat overdragen. En natuurlijk  niet in de laatste plaats de constitutionele leegte nu het niet gelukt is een werkbare constituerende vergadering bijeen te roepen.
Als gevolg daarvan komt de nieuwe president straks in een soort wettelijk vacuüm aan de macht. De meest alarmerende berichten die wat dat betreft de ronde doen, zijn dat de SCAF overweegt met een  aanvullende constitutionele verklaring te komen, als een soort extra bij de amendementen op de constitutie van 1971 zoals die in 2011 per referendum werden goedgekeurd. Volgens de berichten heeft de SCAF over de wijzigingen met een paar politieke partijen overlegd. De wijzigingen komen er op neer dat het parlement de regering mag aanwijzen (was de president), behalve de strategische ministers van defensie, buitenlandse zaken, financiën en binnenlandse zaken. Die portefeuilles worden ingevuld door de SCAF. Het leger zou namelijk  de taak voor zich willen reserveren om Egyptes stabiliteit en veiligheid te garanderen. In dat kader zou het ook zijn budget geheim willen houden en het laatste woord willen houden over welke wetgeving betreffende de strijdkrachten dan ook. De president zou in de voorstellen het recht krijgen het parlement te ontbinden, de benoemingen in het openbaar ministerie te regelen en de sheikh Al-Azhar en de mufti te benoemen. Ook zou hij niet zonder toestemming van de SCAF en het parlement de oorlog kunnen verklaren.
De voorstellen zijn nog niet gedaan. Maar alleen al het feit dat ze de ronde doen is alarmerend en van veel groter belang dan wie de presidentsverkiezingen wint. Ze getuigen er namelijk van dat de SCAF hoe dan ook van plan is onder alle omstandigheden (een deel van) de uiteindelijke macht in handen te houden. Ten koste van een verdergaande democratisering en modernisering van de Egyptische maatschappij. Die, ik geef het toe, niet zonder risico's is, maar nog altijd vele vele malen beter dan de huidige staat van stagnatie en stilstand die de omwenteling intussen heeft bereikt..

9 opmerkingen:

Anoniem zei

ik hoor dat veel revolutionairen niet gaan stemmen. Maar wat is nou realistisch, ik ben zelf ontgoocheld vorig jaar maart (het referendum) ik heb toen gezien dat 3kwart van de egytenaren niet de veranderingen willen die de demonstranten op Tahrir voor ogen hadden. De belangen van de verschillende bevolkingsgroepen zijn ongelofelijk divers. Met de ingewikkelde geschiedenis die Egypte heeft lijkt het bijna onlogisch om te denken dat een drastische verandering snel zou kunnen plaatsvinden. Als echte positivist denk ik inmiddels: zelfs als het oude systeem herleeft onder Shafieq, na 4 jaar komen er nieuwe verkiezingen en wie weet wat voor nieuw bewustzijn zich in die 4 jaar kan ontwikkelen.
En er heeft wel degelijk een dramatische gebeurtenis plaatsgevonden: een zeer machtige president is vanuit zijn paleis in de gevangenis beland. En met hem vele corrupte lieden. Om dat nou allemaal af te doen met schijnprocessen gaat mij wat ver. Er is een lange weg te gaan. Daniella, Cairo

Anoniem zei

ik hoor dat veel revolutionairen niet gaan stemmen. Maar wat is nou realistisch, ik ben zelf ontgoocheld vorig jaar maart (het referendum) ik heb toen gezien dat 3kwart van de egytenaren niet de veranderingen willen die de demonstranten op Tahrir voor ogen hadden. De belangen van de verschillende bevolkingsgroepen zijn ongelofelijk divers. Met de ingewikkelde geschiedenis die Egypte heeft lijkt het bijna onlogisch om te denken dat een drastische verandering snel zou kunnen plaatsvinden. Als echte positivist denk ik inmiddels: zelfs als het oude systeem herleeft onder Shafieq, na 4 jaar komen er nieuwe verkiezingen en wie weet wat voor nieuw bewustzijn zich in die 4 jaar kan ontwikkelen.
En er heeft wel degelijk een dramatische gebeurtenis plaatsgevonden: een zeer machtige president is vanuit zijn paleis in de gevangenis beland. En met hem vele corrupte lieden. Om dat nou allemaal af te doen met schijnprocessen gaat mij wat ver. Er is een lange weg te gaan. Daniella, Cairo

Anoniem zei

ik hoor dat veel revolutionairen niet gaan stemmen. Maar wat is nou realistisch, ik ben zelf ontgoocheld vorig jaar maart (het referendum) ik heb toen gezien dat 3kwart van de egytenaren niet de veranderingen willen die de demonstranten op Tahrir voor ogen hadden. De belangen van de verschillende bevolkingsgroepen zijn ongelofelijk divers. Met de ingewikkelde geschiedenis die Egypte heeft lijkt het bijna onlogisch om te denken dat een drastische verandering snel zou kunnen plaatsvinden. Als echte positivist denk ik inmiddels: zelfs als het oude systeem herleeft onder Shafieq, na 4 jaar komen er nieuwe verkiezingen en wie weet wat voor nieuw bewustzijn zich in die 4 jaar kan ontwikkelen.
En er heeft wel degelijk een dramatische gebeurtenis plaatsgevonden: een zeer machtige president is vanuit zijn paleis in de gevangenis beland. En met hem vele corrupte lieden. Om dat nou allemaal af te doen met schijnprocessen gaat mij wat ver. Er is een lange weg te gaan. Daniella, Cairo

Abu Pessoptimist zei

Ik zeg nergens dat het gaat om schijnprocessen. Maar om succesvol te zijn is wel een ontwikkeling nodig naar echte democratie en een echte rechtsstaat. Die komt er niet zolang het leger de baas is en met één van de vier door mij genoemde kanshebbers als president. Het wegjagen van Mubarak was belangrijk, indrukwekkend en inspirerend, maar toch niet meer dan een eerste stap. En natuurlijk kan er in de toekomst nog van alles gebeuren, maar deze verkiezingen wekken bij sommigen (velen?) de indruk dat het om iets belangrijks gaat. Dat is helaas (nog lang) niet het geval.

Anoniem zei

een echte democratie kan het pas worden als de mensen die mogen stemmen ook redelijke educatie hebben genoten! Ik denk dat het feit dat er gestemd kan en mag worden misschien wel een eerste stap is in een bewustzijnsverandering van de analfabete massa die ongeveer een derde (misschien zelfs meer dan dat) van de stemgerechtigden zijn. Daniella van den Akker, Cairo

Anoniem zei

een echte democratie kan het pas worden als de mensen die mogen stemmen ook redelijke educatie hebben genoten! Ik denk dat het feit dat er gestemd kan en mag worden misschien wel een eerste stap is in een bewustzijnsverandering van de analfabete massa die ongeveer een derde (misschien zelfs meer dan dat) van de stemgerechtigden zijn. Daniella van den Akker, Cairo

Abu Pessoptimist zei

Ik ben het wel een beetje met je eens: 'Het gros van de Egyptenaren heeft waarschijnlijk het vertrek van Mubarak wel toegejuicht, maar is conservatief, a-politiek en vaak ongeletterd. Zij geloven het wel en stemmen op kandidaten die ze kennen en die stabiliteit beloven,' schreef ik hierboven.
Maar het is een kip-en-ei probleem. Zonder democratie en rechtsstaat blijft de ontwikkeling stagneren, en zonder ontwikkeling is een stap naar democratie en rechtsstaat erg moeilijk. We kunnen alleen maar hopen dat de 'Tahrir-revolutionairen' zich beter zullen organiseren en een voortrekkersrol zullen blijven spelen. Mijn grote angst op dit moment is alleen: zullen ze straks die rol wel KUNNEN blijven spelen? Zullen ze daar wel de ruimte voor krijgen?

Anoniem zei

ja dat is inderdaad de grote vraag dat verwoord je mooi. Alles draait om "vrijheid van denken" en hoe en of dat begrip een plek kan krijgen in de Egyptische samenleving, en vooral in de scholen en in de moskee...en in de media, maar ik geef het niet op om hoopvol te zijn, ik woon hier Abu. groet van Daniella, bedankt voor je antwoorden, it means a lot to me

Anoniem zei

ja dat is inderdaad de grote vraag dat verwoord je mooi. Alles draait om "vrijheid van denken" en hoe en of dat begrip een plek kan krijgen in de Egyptische samenleving, en vooral in de scholen en in de moskee...en in de media, maar ik geef het niet op om hoopvol te zijn, ik woon hier Abu. groet van Daniella, bedankt voor je antwoorden, it means a lot to me

Israel breekt met UNRWA en velt daarmee een doodvonnis voor Noord-Gaza

  Israel heeft maandag de samenwerking met UNRWA opgezegd. Op dezelfde dag had de chef van UNRWA, Lazzarini, ook gemeld dat er al twee maand...