Uri Avnery, Israelisch vredespionier, 1923-2018

Avnery en zijn vrouw Rachel met wie hij 58 jaar samen was.Zij overleed in  2011. (Foto coll. Avnery)

Uri Avnery, de stichter van de vredesgroep Gush Shalom en de grote inspirator van het Israelische 'vredeskamp' is maandag overleden. Hij werd ruim een week geleden getroffen door een beroerte en lag sindsdien in het ziekenhuis. Hij was 94. Met hem is de laatste linkse Israelische vredesactivist verdwenen die de geboorte van de staat heeft meegemaakt, iedereen  van David Ben Gurion tot Yitzhak Shamir persoonlijk heeft gekend, over iedereen verhalen en anekdoten kon ophalen en alles en iedereen dan ook van kritische, maar vaak mild ironisch kanttekeningen heeft voorzien. Tot het laatst toe schreef hij een meestal zeer leesbare wekelijkse column, die vaak ook tot in kranten als de New York Times verscheen
 Avnery werd geboren in 1923 in Hannover in een 'upper middle class' familie, die in 1933, kort nadat Hitler aan de maçht kwam naar Palestina emigreerde.  Zijn oorspronkelijke naam Helmut Ostermann veranderde hij later in Uri Avnery. Hij begon zijn carrière aan de rechterkant van het politieke spectrum. Als 15-jarige bracht hij pamfletten rond voor de Irgun, de strijdmacht van de Revisionisten, die toen werd geleid door de latere premier Menachem Begin en die verantwoordelijk was voor diverse aanslagen, waaronde het opblazen van het King David Hotel in Jeruzalem in 1946 met 91 doden. Hij heeft zijn (mede)verantwoordelijkheid voor het optreden van de Irgun nooit ontkend.   Zijn drijfveer was de strijd voor onafhankelijkheid tegen de Engelsen. In de oorlog van 1948-49, die Israel de onafhankelijkheidsoorlog noemt, nam hij deel als lid van een commando-eenheid van de Hagana, het nieuwe Israelische leger, en werd hij zwaar gewond. In de periode van zijn herstel veranderde zijn  wereldvisie en kristalliseerden de standpunten uit die hij tot het eind van zijn leven zou innemen.
Haolam Hazeh
Over de oorlog schreef hij twee boeken die hem nationaal bekend maakten en in 1949, hij was toen 25, werd hij benoemd tot schrijver van commentaren bij Haaretz, een post die hij wegens onenigheid met Gershom Shocken, de eigenaar en  hoofdredacteur, vrij snel weer verliet.

Een jaar later werd hij Israels '' luis in de pels'' toen hij met enkele vrienden , de noodlijdende krant Haolam Hazeh (Deze wereld) kocht. Hij werd er de hoofdredacteur van en bleef dat 40 jaar lang, een tijd waarin hij het blad uit zijn noodlijdende situatie omhoog tilde door er baanbrekende, kritische artikelen in te publiceren en tegelijkertijd blootfoto's en sensatie niet uit de weg te gaan. Zaken die de krant attaqueerde waren onder meer religieuze dwang, de politiek jegens de Palestijnen (Avnery was één van de allereerste Israeli's die kort na de Onafhankelijkheidsorolog durfde te spreken van een ''Palestijns volk'' toen ongeveer heel Israel het nog had over ''Israelische Arabieren'') en baanbrekende artikelen over de onderdrukking van de Joden uit Arabische landen. Ook schandalen werden onthuld, van corruptie tot het clandestien doden van Palestijnse arrestanten door de geheime dienst Shin Bet.

In 1965, 32 jaar oud. 

 In 1969 werd Avnery in de Knesset (het parlement) verkozen op een platform Koah Hadash (Nieuwe Kracht) en ook daar trad hij op als een enfant terrible, dat pleitte voor een burgerlijk huwelijk, homorechten, een atoomvrij Midden-Oosten en vredesbesprekingen. Avnery, die aanvankelijk had geloofd in één staat voor Joden en Palestijnen, een idee waarvan hij in de oorlog van 1948 terugkwam, was één van de eersten in Israel die pleitte voor het stichten van een Palestijnse staat naast Israel met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. Hij was ook een van de eersten die in 1974 een contact begon met de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO. Iets wat de meeste Israeli's daar niet bij vertellen is overigens dat dit contact werd gelegd op initatief van de PLO en haar leider Yasser Arafat, die eerst zijn vertegenwoordiger Said Hammami  in Londen als spreekbuis aanwees, en nadat Hammami  op instigatie van Israel was vermoord, de arts Issam Sartawi ermee belastte. Avnery werd lid van een groep van mensen die door de PLO was benaderd, en die zich de ''Raad voor een Israelisch-Palestijnse Vrede'' noemde. Leden waarvan waren behalve Avnery onder meer ex-generaal Mattityahu Peled, de oud-directeur-generaal van het ministerie van Financiën, Ya'acov Arnon (in Nederland nog bekend als Jaap van Amerongen), en de oud-secretaris generaal van de Arbeiderspartij Aryeh "Lova" Eliav. Leden van deze groep hadden over de jaren ontmoetingen en publiceerden onder meer een manifest. Avnery publiceerde over deze periode een boek ''My friend the enemy'', waarbij hij speciaal zijn gesprekspartner Issam Sartawi op het oog had, die overigens in 1983 op zijn beurt ook werd vermoord. Avnery publiceerde in totaal zeven boeken, waaronder ook een autobiografie.  

 Avnery op bezoek bij de belegerde Arafat in Beirut (1982)

In 1982, tijdens de Israelische inval onder leiding van Ariel Sharon in Libanon, haalde Avnery het huzarenstuk uit om door de Israelische en Palestijnse linies in Beirut heen te gaan en daar een ontmoeting te hebben met de belegerde Yasser Arafat. In 1983 werden de Israelische leden van de Raad voor een Israelische Palestijnse Vrede uitgenodigd voor een ontmoeting met Arafat in diens nieuwe hoofdkwartier in Tunis, teneinde te onderstrepen dat de dialoog zou worden voortgezet. Dat gebeurde ook. Uiteindelijk leidde het kanaal van deze dialoog tot de onderhandelingen in Oslo, die de Akkoorden van Oslo van 1993 opleverden.              

 Op bezoek bij Arafat in Tunis iin 1983. Vlnr: Ya'acov Arnon (voorheen: Jaap van Amerongen), Uri Avnery, Yasser Arafat, generaal Mattityahu Peled, en de twee Palestijnen die door Arafat met het voeren van, c.q. het toezicht houden op, de dialoog met de Israeli's waren belast: Issam Sartawi en een verbazend jong ogende Mahmoud Abbas (Abu Mazen).  

Avnery bleef  geloven in de Oslo-Akkoorden en de mogelijkheid van een twee-statenoplossing. Hij bleef dat doen ook al was dit concept, dat door een handvol pioniers als hijzelf en vanaf 1974 door de voorhoede van de PLO was gepropageerd, na 1993 vooral heeft gediend als een soort schaamlap voor een kruipende, vrijwel volledige annexatie van de Westoever, terwijl het intussen cynisch genoeg door vrijwel de hele wereld als ideaal was omarmd. Ook bleef hij tot het laatst toe geloven in de PLO en Mahmoud Abbas, terwijl die intussen door een ruime meerderheid van Palestijnen wordt afgewezen en door velen zelfs als een soort quisling wordt gezien. De 1993 door hem opgerichte beweging Gush Shalom bleef echter bestaan. Hij bleef er tot het laatst het onmiskenbare middelpunt van. Maar wel begon  ironisch genoeg het idee van een éénstaats-oplossing waarmee hij zelf zijn politieke leven begon, aan een langzame opmars. Of zijn ideaal van een Palestijnse staat naast Israel ooit zal worden verwezenlijkt lijkt dan ook langzamerhand steeds minder waarschijnlijk. Wèl kunnen we echter vaststellen dat zijn bijdrage aan de bewustwording in Israel dat er een Palestijns volk bestaat, dat terecht een beroep doet op zijn recht op zelfbeschikking, staat als een huis. Zijn kleurrijke bijdragen aan het debat zullen bovendien ernstig worden gemist. Avnery zal niet gauw worden vergeten.