Netanyahu heeft plannen om de onafhankelijkheid te breken van de rechterlijke macht

Luchtfoto van het complex van het Israelische hooggerechtshof.

Bij de Israelische kabinetsformatie die zich op dit moment afspeelt, wordt druk onderhandeld over een nieuw wetsvoorstel om de macht van het Israelische hooggerechtshof aan banden te leggen. Het voorstel is afkomstig van Benjamin Netanyahu, zo meldden de kranten  Haaretz en The Times of Israel eerder deze week.
Het oorspronkelijke idee van Netanyahu was om te zorgen dat hij niet wordt vervolgd voor drie gevallen van corruptie, fraude en misbruik van vertrouwen waarover de procureur generaal Avishai Mandelblit in februari heeft gezegd dat de premier mogelijk in staat van beschuldiging zal worden gesteld. Om zich daarvan te vrijwaren is het nodig dat de Knesset, het parlement, een wet aanneemt die leden van de regering en van het parlement immuniteit verleent. Zo'n wet bestond al, maar die is in 2005 veranderd. Wat Netanyahu wil doen is de wet weer ''terug'' veranderen. Dat zou vervolgens betekenen dat Mandelblit voor het parlement moet verschijnen om uit te leggen waarom Netanyahu moet worden vervolgd en waarom zijn immuniteit moet worden opgeheven. Vervolgens kan het parlement Mandelblit's voorstel dan wegstemmen. Het plan voor deze wetswijziging zal worden opgenomen in het coalitie-akkoord. Haaretz meldt dat Netanyahu zich er erg hard voor maakt.
Als dit wordt aangenomen is de premier is er echter nog niet, want het hooggerechtshof zou deze hele gang van zaken - als dat aanhangig gemaakt wordt - eventueel kunnen overrulen. Vandaar dat er een verdergaand voorstel in de maak is, dat eveneens in een bijlage bij het coalitie-akkoord zal worden gevoegd, waarin de macht van het hooggerechtshof in feite ondergeschikt wordt gemaakt aan die van het parlement.
Deze nieuwe wet zal het mogelijk maken dat de uitspraken van het Hooggerechtshof op administratief gebied, dat wil zeggen betreffende beleidsbeslissingen van overheidsorganen, door diezelfde overheidsorganen worden genegeerd. Eveneens zou die wet de regering in staat stellen om wetten die door het hooggerechtshof als in strijd met de Israelische basiswetten''  (de wetten die in Israel de plaats hebben ingenomen van een niet-bestaande grondwet) ongeldig wordt verklaard, opnieuw in te dienen.
Netanyahu verdedigde dit plan op Facebook door te stellen dat hij weliswaar altijd een ''sterk'' hooggerechtshof had gesteund, maar dat het nu nodig was om iets te doen aan het feit dat het hooggerechtshof ''steeds activistischer'' was geworden. ''Het evenwicht moest worden hersteld'', volgens Netanyahu. Op deze manier zouden wetten ''die in het verleden werden geschrapt - wetten waarvan het publiek verwacht dat we ze zullen aannemen - zoals het verbannen van families van terroristen, de doodstraf voor terroristen en de deportatiewet [van zwarte Afrikaanse vluchtelingen] nu weer kunnen worden aangenomen''.
In werkelijkheid heeft het hooggerechtshof van deze drie voorbeelden alleen de wet op de deportatie van (zwarte) vreemdelingen nietig verklaard. Maar voor de andere twee zijn tot nu toe alleen plannen gelanceerd die nooit het stadium van een wet hebben gehaald. Maar wellicht gaat dat in de komende regeerperiode dus wel gebeuren.
Aan het plan voor deze wijzigingen wordt ook hard meegewerkt door Bezalel Smotrich, de leider van de Unie van Rechtse Partijen. Hij is op dit moment de gedoodverfde nieuwe minister van Justitie in het nog te formeren kabinet. In wat linksere, meer liberale kringen wordt fel tegen de voorstellen van Netanyahu en Smotrich gefulmineerd, omdat ze allesbehalve ''het evenwicht herstellen''. De voorstellen maken het hooggerechtshof ondergeschikt aan het parlement. En dat maakt in feite een lachertje van de trias politica, het systeem dat er in alle democratieën voor zorgt dat er een evenwicht bestaat tussen regering, parlement en een onafhankelijke rechterlijke macht. De Times of Israel citeerde de jurist en staatsrechtgeleerde Mordechai Kremnitzer, die erop wees dat de Israelische basiswet in 1992 was aangenomen, na een periode waarin minderheden vrijwel geen rechten hadden (de Palestijnen in Israel leefden tot 1966 onder militair bestuur) en dat de voormalige president van het hooggerechtshof Aharon Barak (die president was van 1995-2006 van de basiswetten op een activistische manier gebruik had gemaakt om onder meer de minderheden in Israel rechten te verlenen en te beschermen. Volgens Kremnitzer wordt het hooggerechtshof door de nieuwe maatregel in feite machteloos en beweegt Israel zich door deze voorstellen ''in de omgekeerde richting van andere democratieën''.
 Bezalel Smotrich daarentegen twitterde in reactie op een kritiek op een artikel van hem waarin hij de maatregel verdedigde: "Ik las de uitingen van wanhoop [....] en ik vroeg me af: hadden we 30 jaar geleden geen democratie?! Ik wist niet dat Aharon Barak de democratie uitvond. ....hij stal het. En wat we nu doen is niet meer dan het teruggeven aan het volk. Dat is alles''.
 Wat ik, AbuP, er als persoonlijke noot nog aan toe wil voegen is dat het hooggerechtshof zich in de loop der jaren toch al ongeloofwaardig heeft gemaakt door - in strijd met het internationale recht - de vestiging van nederzettingen goed te keuren; door de toepassing van ''lichte fysieke druk'' toe te staan op arrestanten die ''tikkende tijdbomen zijn'' (lees: in feite marteling toe te laten); door in te gaan tegen het Internationale Gerechtshof in Den Haag aangaande de uitspraak over het traject van de zogenoemde ''Afscheidingsmuur'', door het blokkeren van de Gazastrook toe te laten, en door het toelaten van het slopen van huizen van verdachten van ''terrorisme''. Om maar een paar dingen te noemen. Tegenover deze glijdende schaal van meegaand reageren op de hele reeks van illegale maatregelen van de regering, was de eigen inbreng van de het hooggerechtshof eigenlijk altijd al vrij minimaal, en zeker de laatste 20 jaar.  Veel meer dan het vertragen en deels verhinderen van het zonder pardon over de grens zetten van 60.000 zwarte asielzoekers heeft het hof de laatste paar jaar niet op zijn naam. En nu gaat mogelijk ook het laatste restje macht om in dit soort zaken de regering tot de orde te roepen in rook op. Daarmee zou inderdaad de onafhankelijkheid vervallen van de rechtsmacht, wat een sine qua non is van een goed functionerende democratie. Maar een goed functionerende democratie voor al zijn onderdanen is Israel toch eigenlijk ook nooit geweest.