Hoe in Israels 'assymetrische oorlog' burgers eenvoudig in terroristen worden veranderd

Iedereen die zich afvraagt hoe het mogelijk was dat het Israelische leger bij zijn laatste veldtocht tegen Gaza, de operatie ''Protective Edge'' in de zomer van 2014 bijna 2300 mensen heeft gedood, van wie volgens cijfers van de Verenigde Naties 70% burgers en ruim 500 kinderen, moet het rapport lezen dat de organisatie ''Breaking the Silence'' publiceerde op 4 mei 2015. Het zijn zo'n 137 pagina's horror, gebaseerd op de getuigenissen van een kleine 70 militairen die aan de inval in Gaza hebben deelgenomen, en ze verduidelijken een heleboel.
Breaking the Silenece is een organisatie die elf jaar geleden is opgericht als een soort uitlaatklep van afzwaaiende militairen die in Israelische militaire dienst vreselijke dingen gedaan hebben. Door hun ervaringen te delen ontlasten ze enerzijds een beetje hun geweten en geven ze anderzijds een waarschuwing af bestemd voor landgenoten (en lotgenoten in spé). De gedachte erachter is dat dit hopelijk ertoe kan bijdragen dat aan de verschrikkingen een einde komt. Sommigen Israeli's vinden de (ex)-militairen van Breaking the Silence nestbevuilers en verraders. Anderen dragen hen op handen wegens hun moed om met hun verhalen naar buiten te komen. Ik persoonlijk moet zeggen dat ik het moeiijk vind te begrijpen hoe mensen - individueel of in vereniging - het soort dingen kunnen doen waarover de onthullingen van Breaking the Silence gaan. Ik wordt vaak misselijk van hun verhalen en heb er ook om die reden een tijdje niets over hen gepubliceerd. De militairen zelf zie ik ook  als mensen die in de gevangenis thuishoren. Het gaat namelijk altijd om oorlogsmisdaden. En wie spijt betuigt nadat hij zijn vrouw heeft doodgeslagen, verdwijnt tenslotte daarna toch evengoed achter de tralies.
Dat neemt niet weg dat het rapport inzichten geeft over de vraag hoe het aantal burgerslachtoffers zo hoog kon oplopen. De belangrijkste reden daarvoor blijkt kinderlijk eenvoudig. Dat was namelijk omdat het Israelische leger zichzelf had wijsgemaakt dat de gebieden die het bombardeerde en daarna binnentrok, helemaal geen burgers bevatten. Voorafgaan de aan de bombardementen en de invasie in deze gebieden had de Israelische luchtmacht er pamfletten afgeworpen, waarin de bevolking werd verteld dat hun huizen gebombardeerd zouden worden en dat ze moesten vertrekken. Ook had het leger een groot aantal (geautomatiseerde) telefonische waarschuwingen afgegeven. Door de Israelische voorlichters werd dat destijds voorgesteld als een belangrijke humanitaire maatregel. Zo werden zoveel mogelijk levens van burgers gespaard. In werkelijkheid kwam het ongeveer neer op het tegendeel. In het leger overheerste daarna namelijk de mening dat iedereen was vertrokken. De  gebieden konden zonder pardon worden platgegooid en -geschoten, want iedereen die zich na die pampletten-strooiactie nog ter plekke bevond, was .... simpelweg een ''terrorist''. Burgers hadden er immers niets meer te zoeken. Het ''herdefiniëren'' van burgers en legitieme doelen, noemt de site +972 dat. Je zegt dat ze allemaal weg moeten, al zeg je niet waarheen ze moeten gaan. En wie niet vertrokken is, omdat hij niet wilde, slecht ter been was, niet wist wat hij met zijn kleine kinderen moest doen, of zijn bezit en vee niet wilde achterlaten is daarna een terrorist. Simpel toch? Eén van de getuigenissen citeerde een soldaat over de briefing door zijn commandant:

“Anything you see in the neighborhoods you’re in, anything within a reasonable distance, say between zero and 200 meters – is dead on the spot. No authorization needed.” We asked him: “I see someone walking in the street, do I shoot him?” He said yes. “Why do I shoot him?” “Because he isn’t supposed to be there. Nobody, no sane civilian who isn’t a terrorist, has any business being within 200 meters of a tank. And if he places himself in such a situation, he is apparently up to something.” Every place you took over, anything you ‘sterilized,’ anything within a range of zero to 200 meters, 300 meters –that’s supposed to be a ‘sterilized’ area, from our perspective.

Of zoals de krant krant Haaretz een andere soldaat citeerde: De schietinstructies luidden in de grond van de zaak dat ''iedereen die werd aangetroffen in een door de IDF bezet gebied geen burger was. Dat was waar vanuit werd gegaan.''
Of zoals deze soldaat vertelde:

There was one time when I looked at some place and was sure I saw someone moving. Maybe I imagined it, some curtain blowing, I don’t know. So I said: ‘I see something moving.’ I asked [permission] to open fire toward that spot, and I opened fire and [the other soldiers] hit it with a barrage …
Q: What were the rules of engagement?
A: There weren’t really any rules of engagement … They told us: ‘There aren’t supposed to be any civilians there. If you spot someone, shoot.’ Whether the person posed a threat or not wasn’t a question and that makes sense to me. If you shoot someone in Gaza it’s cool, no big deal. First of all because it’s Gaza, and second because that’s warfare. That, too, was made clear to us – they told us, ‘Don’t be afraid to shoot,’ and they made it clear that there were no uninvolved civilians.

Of het verhaal van twee vrouwen in een boomgaard:

There was a force that identified two figures walking in an orchard, around 800 or 900 meters from the force’s zone perimeter. They were two young women walking in the orchard. The commander asked to confirm, “What do you see,” and whether they were incriminated or not. It was during daytime, around 11:00 AM, or noon. The lookouts couldn’t see well so the commander sent a drone up to look from above, and the drone implicated them. It saw them with phones, talking, walking. They directed fire there, on those girls, and they were killed. After they were implicated, I had a feeling it was bullshit.
On what was the incrimination based?
Scouts. “The [Palestinian girls] can surely see the tanks, and they can surely see the smoke rising from all the engineering work.” After that the commander told the tank commander to go scan that place, and three tanks went to check [the bodies]. They check the bodies, and it was two women, over age 30. The bodies of two women, and they were unarmed. He came back and we moved on, and they were listed as terrorists. They were fired at – so of course, they must have been terrorists… 

Of (citaat uit Haaretz) het verhaal van een vrouw die duidelijk in de war was en geen enkele dreiging betekende. Zij kreeg van de bataljonscommandant de opdracht naar het westen te lopen, waar tanks waren gestationeerd. Toen ze daar aankwam werd ze door de tankbemanningen met machinegeweervuur gedood. Een andere soldaat, sprekend over een voorval in Noord-Gaza, vertelde dat een oude man de militairen op een middag naderde. Voordien was er een briefing geweest waarin de soldaten waren gewaarschuwd voor een oude man die misschien granaten bij zich had. “Degene die op wacht stond – ik weet niet wat hij dacht, hij zag een burger en schoot. Hij raakte hem niet goed, de man lag daar te kronkelen van de pijn.” Een andere soldaat schoot de man daarna dood. “Er was geen hospic (militair uit een medische eenheid) die bij hem durfde te komen uit vrees dat hij explosieven bij zich zou hebben. Iedereen begreep dat er twee mogelijkheden waren: of we zouden hem langzaam laten doodgaan, of we hielpen hem uit zijn lijden. Uiteindelijk hielpen ze hem uit zijn lijden. Er kwam een D9 (grote bulldozer) die gooide aarde over hem heen en dat was het einde van het verhaal.”
Er waren ook verhalen van tankbemanningen die zich verveelden en een wedstrijd begonnen in wie het best doelen kon raken bij het schieten op bewegende personen en voertuigen op de hoofdweg tussen Gaza-stad en Rafah. Nadat een commandant klaagde dat op die manier granaten werden verspild, schakelden de tankbemanningen over op het beschieten van de doelen met hun mitrailleurs.
Er is het verhaal van de tankbestuurder, die omdat hij nu eenmaal alleen maar bestuurde en niet kon schieten, het leuk vond om zo nu en dan over een personenauto heen te rijden die dan werd geplet (zoals dat ook tijden de Tweede Intifada in 2002 veelvuldig werd gedaan). En er is het verhaal van een militair die zegt dat er jongens waren die het ''echt cool'' vonden om mensen te hebben gedood en die - om straks thuis tegenover de meisjes te kunnen opscheppen - kruisjes zetten op hun geweerkolven, zoals indertijd de Amerikanen deden in de strijd tegen de ''roodhuiden'' of de Einsatzgruppen van de nazi's in WO II bij het jagen op Joden en communisten.
Het valt allemaal na te lezen bij Breaking the Silence.

Toch is het, ondanks deze verhalen, vrij zeker dat de meeste slachtoffers niet vielen als gevolg van acties door de infanterie. Zoals ook Neve Gordon in The London Review of Books schrijft, werd het gebied,voordat de grondtroepen erin trokken, negen dagen lang gebombardeerd vanuit de lucht door vliegtuigen, helikopters en drones, en vanuit Israel beschoten met zware artillerie. De gebieden - waar eerder de pamfletten waren uitgegooid die de bevolking opriepen weg te gaan - waren tegen die tijd al vrij behoorlijk verwoest. Onder meer gebeurde dat met 155 mm houwitser granaten, die buitengewoon moeilijk nauwkeurig te richten zijn, en bovendien een groot bereik hebben. Binnen een actieradius van 50 meter zijn ze dodelijk, en binnen een actieradius van 100 meter brengen ze nog ernstige verwondingen toe. Het is eigenlijk domweg misdadig om ze in te zetten bij bombardementen van woonwijken en burgerdoelen.
Maar dat Israel zich van dat soort overwegingen niet altijd al te veel aantrekt komt door de ''ethische code'' die het Israelische leger hanteert. Dit leger, dat zichzelf graag het predicaat ''meest morele leger ter wereld'' aanmeet heeft namelijk een ethische code die het leven van zijn soldaten  in een situatie als in Gaza, in een zogenoemde ''assymetrische'' gevechtssituatie, waar niet tegen een georganiseerd leger wordt gevochten, niet alleen boven het leven van de tegenstanders stelt, maar ook van de levens van de omgeving van die tegenstanders, de burgerbevolking. De rangorde die het leger hanteert is dat 1) de Israelische burgerbevolking gespaard moet worden, dat op plaats 2) de Israelische soldaten komen en pas als 3) de burgerbevolking van de vijand. Deze code, die op veel plaatsen is bekritiseerd, is het werk van de emeritus-professor in de filosofie van de Universiteit van Tel Aviv, Asa Kasher. Kasher gaat zo ver dat hij expliciet schreef dat als het onmogelijk is een operatie tegen ''terroristen'' uit te voeren zonder de levens van hun buren in gevaar te brengen, de operatie desondanks door moet gaan, waarbij de schade voor de buren zoveel mogelijk beperkt moet worden, maar zonder dat dit de risico's voor de Israelische soldaten vergroot.

Beit Hanoun.

Afgezien van de rücksichtlosheid bij het schieten op mensen, speelde ook de mate waarin vernielingen werden aangericht een grote rol. Tenslotte werden 18.000 huizen geheel of gedeeltelijk vernield en raakten 100.000 mensen dakloos. Uit de getuigenissen van Breaking the Silence wordt duidelijk dat mensen van de inlichtingendienst de troepen aangaven welke doelen moesten worden vernietigd. Dat waren hoge gebouwen die uitkeken over de weg die de binnenvallende troepen af hadden gelegd, plekken waarvan werd aangenomen (of was vastgesteld) dat er raketten vandaan waren afgevuurd, en huizen (of hele buurten, boomgaarden, akkers, wat dan ook) binnen een afstand van 300 meter van het grenshek. Daar werden dan vervolgens artilleriesalvo's op afgevuurd, en/of bulldozers op afgestuurd. Maar het aantal doelen werd soms door de omstandigheden flink verruimd. Zo was er een pelotonscommandant die, nadat een collega van hem was gedood, besloot dat om diens herinnering te eren een artilleriesalvo moest worden afgevuurd, precies zoal er geweervuur is bij een militair begrafenis. Alleen waren het in dit geval geen schoten in de lucht, maar granaten die werden afgevuurd op huizen. ''Als een soort wraaknememing,'' zei de commandant.
Toen in de wijk Shuja'iyyeh een Israelische pantserwagen werd geraakt en een aantal soldaten werd gedood, werd ook daar het aantal ''doelen'' dat het leger zich had gesteld, ineens flink verruimd en volgde een zware beschieting van de hele wijk. (Iets vergelijkbaars volgde later tijdens de veldtocht toen in de zuidelijke stad Rafah een militair werd gekidnapt en de Israeli's de zogenoemde ''Hannibal-procedure'' in werking stelden. Daarbij werd een deel van de stad hevig onder vuur genomen met zware artillerie, waarbij naar schatting een 150-tal mensen, bijna allemaal burgers, werden gedood).
En dan was er ook natuurlijk de zucht tot vernielen. De troepen bestonden behalve uit infanterie met pantserwagens en tanks, ook uit gigantische DC9 bulldozers, apparaten die met gemak een huis omver rijden. Hele gebieden langs de grens werden met die dingen platgewalst, en dat gold ook voor huizen die tijdelijk als uitkijkposten hadden gediend, of huizen die hoog genoeg waren of lagen op een punt vanwaar de omgeving goed te zien was, zodat ze eventueel ooit Hamas als uitkijkpost zouden kunnen dienen. Een getuigenis luidt:

''One of the high rank commanders, he really liked the D9s [armored bulldozers]. He was a real proponent of flattening things. He put them to good use. Let’s just say that after every time he was somewhere, all the infrastructure around the buildings was totally destroyed, almost every house had gotten a shell through it. He was very much in favor of that.''

of:

By the time we got out of there, it was all like a sandbox. Every house we left – and we went through three or four houses – a D9 (armored bulldozer) came over and flattened it.

of:

There was a humanitarian ceasefire that went into effect at 6:00 AM.  I remember they told us at 5:15 AM, “Look, we’re going to put on a show.” It was amazing, the air force’s precision. The first shell struck at exactly quarter past five on the dot, and the last one struck at 5:59 AM and 59 seconds, exactly. It was amazing. Fire, nonstop shelling of the ‘Sevivon’ neighborhood, (east of Beit Hanoun) which, if I remember correctly, ran down more to the west and south of where we were in there. Nonstop. Just nonstop. The entire Beit Hanoun compound – in ruins.

Het rapport van Breaking the Silence vertelt niet àlle details over wat er in Gaza allemaal is gebeurd. Bijvoorbeeld het verhaal van de vele gerichte bombardementen op huizen van vermeende leiders van Hamas of andere radicale groepen, waarbij tientallen families werden uitgeroeid, bleef onvermeld. Maar het maakt zeker een hoop meer duidelijk over wat Israel onder ''assymetrische oorlogsvoering'' verstaat en wat daarmee allemaal mis is. En dat is heel wat.