Kristallnachtherdenking 2012: 'Bedenk altijd dat jij die ander had kunnen zijn'

(Foto Bas Baltus)

 Vrijdagavond is bij het monument voor het Joodse verzet 1940-45 aan de Amstel bij het Stadhuis, opnieuw de Kristallnacht herdacht, een traditie die al begon in 1992. Sprekers waren Hedy d'Ancona, Abdelkader Benali en de Viky Ioannidi, die de ziek geworden Lalla Weis (Sinti- en Roma gemeenschap) verving. Zij schetste de vooral voor immigranten op dit moment uiterst penibele situatie in haar vaderland Griekenland, met de opkomst van de fascistische Gouden Dageraad-partij. Muziek was er van de Caspian Hat Dance band, de presentatie werd gedaan door Alejandra Slutzky.
Hieronder de tekst van de toespraak van Hedy d'Ancona. (Voor meer bijzonderheden over de avond zie de site herdenkingkristallnacht.nl)  

Kristallnacht, 9/10 november 1938. De eerste progrom in de 20e eeuw die door een Staat werd georganiseerd en met medewerking van diezelfde Staat werd uitgevoerd. Honderden synagogen en andere joodse gebouwen worden in brand gestoken. Honderd duizenden ruiten van joodse winkels, kantoren en particuliere woningen worden ingegooid, de inboedel verwoest. Voor de vernielde winkels SA-mannen met grote borden: "Koopt niet bij Joden!" Joodse mannen en jongens worden opgepakt en naar concentratie-kampen overgebracht. Sommigen meteen vermoord, velen in elkaar geslagen. De laatste waarschuwing van het edele Germaanse ras aan het Joodse gespuis: dit is het begin, we zijn tot veel meer in staat.

Ik lees het in het boek Confrontatie met het Noodlot, geschreven door onze vriend Werner Bloch die in 1920 in het Duitse dorpje Calvorde geboren werd, Op mijn 15e -schrijft hij- "Op 15 september 1935 werden de Neurenbergse Wetten unaniem door de Duitse Rijksdag aangenomen. Met bekende bepalingen als: Joden mogen niet meer met niet-joden trouwen of naar bed, Joden mogen geen niet-joodse dienstbode hebben. Het belangrijkste wets-artikel ontnam alle in Duitsland levende Joden het Duitse Rijksburgerrecht, het Staatsburgerschap dus. Op de dag van mijn 15e verjaardag werd mij duidelijk gemaakt dat ik niemand was, volledig was buitengesloten en uitsluitend mocht doen wat aan Joden nog was toegestaan. Warenhuizen verboden voor Joden, geen auto-rijlessen meer voor Joden, Joodse artsen mochten nog uitsluitend Joden behandelen. Schouwburgen, bioscopen, taboe voor Joden. Dat de Joden na deze voortreffelijk georganiseerde haat-campagne nog iets veel ergers te wachten stond, was niet meer dan logisch. De voorbereidingen voor wat later de Kristal-nacht genoemd zou worden waren in volle gang." Na die nacht vlucht de dan 18-jarige Werner naar Nederland Om daar vrijwel meteen tot illegaal vreemdeling te worden verklaard. Het idee dat wij ooit een gastvrij land waren, wie heeft dat bedacht? In 1939 komt hij in Westerbork terecht en na zijn deportatie - in Theresienstadt, Auschwitz-Birkenau, Tschechowitz en Sachsenhausen. Eind april '45 beleeft hij de bevrijding. Een overlever, tot op de dag van heden!


Hedy d'Ancona tijdens haar speech. (Foto Anja Meulenbelt)

Het zijn de berichten van overlevenden, de historische documenten, de boeken en films, die de gruwelen enigszins invoelbaar maken en enkelingen uit de massa een gezicht gaven Alleen op die manier verdwijnt het verhullende van het massale. Gerard Durlacher of Jules Schelvis, Jona Oberski of Abel Herzberg hebben ons de perversiteit van een politiek systeem laten voelen dor ons deelgenoot te maken van hun persoonlijke ervaringen. Nooit meer zouden de voorwaarden moeten worden gecreëerd die vreemdelingenhaat in welke vorm ook zouden aanwakkeren. Nooit meer Auschwitz!. Het bestrijden van anti-semitisme, racisme en fascisme werd daarom een belangrijk fundament van de Europese Eenwording. Toen ik in 1984 voor de eerste keer lid werd van het Europese Parlement, samen met de 10-koppige fractie van de racist Le Pen, werd dan ook meteen een onderzoek-commissie geīnstalleerd die 2 jaar later met een rapport kwam dat leidde tot een zg. Plechtige Verklaring waarin de bestrijding van discriminatie de kern vormde. Hij werd eendrachtig ondertekend door Parlement, Commissie en Raad en ik herinner me juist vanavond, hoe ontroerd ik was op dat moment omdat het voor mij de essentie was en is van de Europese Samenwerking. Ondertussen heeft die principiële opstelling z'n weg gevonden in diverse Conventies en via het Verdrag van Maastricht in '92 in het Verdrag van Lissabon. Daarbij werden Rechten van de Mens, zowel binnen Europa, bij toetreding tot Europa als in het Europees Buitenlands Beleid een toetsingscriterium. De beschikbaarheid van deze instrumenten betekent helaas niet dat ze effectief worden ingezet. Verschillende landen, waaronder Nederland, weigeren Europese inmenging op het terrein van migranten, vluchtelingen en asielzoekers. Inplaats daarvan zien we de laatste jaren een opbloei van nationalisme en populisme met de daarbij behorende paranoia t.o.v. nieuwkomers. Hier in Nederland, heeft Geert Wilders en in België was dat Flip de Winter de boodschap uitgedragen dat de Islam nu een even grote bedreiging vormt voor het Westen als Nazi-Duitsland in 1938. Ian Buruma betitelde dat in een artikel in NRC/Handelsblad van vorig jaar als onzinnige en gevaarlijke onzin. Israel trekt merkwaardige bezoekers, schrijft hij, extreem-rechtse politici uit Europa, op reis langs Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever die partijen vertegenwoordigen die in het verleden niet overliepen van vriendschappelijke gevoelens voor het Joodse volk zoals de FPŌ uit Oostenrijk. In een artikel in dezelfde bijlage stelt Eveline Gans dat de strijd tegen anti-semitisme is verworden tot ideologie tegen Moslims. En dat is een ontkenning van de massale en angstaanjagend nauwgezette operatie van de Shoa.
Presentatrice Alejandra Slutzky (Foto Bas Baltus)

Alhoewel bij de recente verkiezingen hier door rechtse partijen het anti-Moslim issue moeiteloos werd ingewisseld voor het anti-Europa sentiment, werd het klimaat de afgelopen jaren veel guurder voor Nederlandse Moslims. Dat blijkt ook uit het deze week verschenen rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. 63% van de Turkse- en 80% van de Marokkaanse Nederlanders vindt dat Nederlanders veel te negatief staan tegenover de Islam. Wellicht is dat aanleiding - vooral onder de tweede generatie -voor een intensievere geloofsbelevenis en een sterkere verbondenheid met het land van herkomst. Uitsluiting en integratie gaan nu eenmaal moeilijk samen.

Beste aanwezigen. Hier bijeen zijn om die 9e november 1938 te gedenken is een waardevolle traditie. Maar voor mij schuilt de werkelijke betekenis van deze bijeenkomst als we de schande uit dat verleden als drijfveer gebruiken om ons te weer te stelen tegen alles wat riekt naar discriminatie en uitsluiting. Onverschilligheid is de slechtst denkbare houding zegt de 93 jarige Buchenwald-overlever Stephane Hessel in zijn vlammend pamflet 'Neem Het Niet'. Wees verontwaardigd! Verontwaardigd dat in ons eigen land, kinderen van uitgeprocedeerden maandenlang in gevangenissen verblijven, dat we statelozen creëren die nergens kunnen aankloppen. Verontwaardigd om wat de ander wordt aangedaan. Bedenk, schrijft Werner Bloch in het voorwoord van zijn boek: 'Bedenk altijd dat jij die ander had kunnen zijn."