Claude Lanzmann 1925-2018

Claude Lanzmann, Simone de Beauvoir en Jean-Paul Sarte in maart 1967 in Egypte. (Foto AFP).

De Franse cineast en journalist Claude Lanzmann, die deze week op 92 jarige leeftijd overleed zal in de allereerste plats worden herinnerd als de man die de negen uur duren film' 'Shoah heeft nagelaten, een ongeëvenaard monument van de Jodenvervolging. Zo wordt hij in de meeste kranten ook beschreven, Maar hij was ook verzetsman, filosofiedocent in Duitsland, journalist, minnaar van Simone de Beauvoir en vriend van Sartre, en eindredacteur van het gezaghebbende intellectuele tijdschrift ''Les temps modernes''.
 Lanzmann, werd geboren in eenvoortad van Parijs, maar groeide na de scheiding van zijn ouders op bij zijn vader in de Haute Loire. In de oorog slot hij zich aan bij het communistische vezret in Clermon Ferrand. Na de oorlog raakte hij bevriend met Jean Cau, de secretaris van Jean Paul Sartre. 
Hij studeerde filosofie aan de Sorbonne en later in Tübingen en in 1948 en '49 was hij docent in Berlijn, maar twee artikelen in  de Berliner Zeitung, waarin hij kritiek leverde op de ontoereikende denazificatie van West Duitsland, maakten dat hij die baan moest opgeven.
Eenmaal terug in Frankrijk werd hij journalist bij France Dimanche. In 1952 ontmoette hij Sartre en Simon de Beauvoir die hem opnamen in de redactie van de Temps Modernes, een blad dat zij in 1945 hadden opgericht en dat decennia toonaangevend zou zijn onder, vooral linkse, Franse intellectuelen. Hij werd de minnaar van Simone de Beauvoir, en relatie die zeven jaar zou duren en vertrok in hetzelfde jaar voor het eerst naar Israel, waarmee hij de rezt van zijn leven een levendige realtie zou onderhouden.  

En 1967, nam hij deel aan een speciale uitgave van Les Temps modernes , die geheel aan het Israelische Palestijnse conflict was gewijd en de titel droeg.  « Le Conflit israélo-arabe ». Het blad erscheeen in mei, dus net een maand voor de Juni oorlog van dat jaar uitbrak. Sartre, de Beauvoir en hij reisden ervoor naar Egypte en Sartre kwam met een boodschap dat de Egyptische president Nasser bereid was met Israel te onderhandelen. Het was een feit dat nog lang nazong in  de kolommen van het progressieve Israelische blad New Outlook  dat in die tijd bestond. Men vroeg zich daar af waarom de Israelische regering van Levi Eshkol niet daarop had gereageeerd in plaats van de Zesdaagse oorlog te ontketenen. Een ander feit dat deze uitgave van Les Temps modernes befaamd maakte, was een artikel van 80 pagina's van  de progressieve historicus en socioloog Maxime Rodinson, onder de kop  ''Israël, fait colonial'' ? Rodinson's artikel gaf de stoot tot het zich bewust raken van de rechten van de Palestijnen van een hele generatie, en dat niet alleen in Frankrijk. Lanzmann bleef lang verbonden aan Les Temps mondernes.  Hij combineerde het met andere journalistieke activiteiten. Na de dood van Simone de Beauvoir in 1986 nam hij de leiding ervan op zich.
Intussen werkte hij aan films als ''Pourqoi Israel?'' (1973) en Shoa (1985). De laatste film speelde zich af in vier delen:  de moordpartijen in de uitlaatgassen van vrachtauto's in Chełmno, het vernietigingskamp Treblinka, het kamp Auschwitz-Birkenau, en de vernietiging van het getto van Warschau. De film bestond uitsluitend uit gesprekken met slachtoffers, ooggetuigen en zelfs een enkele dader die hij, in één geval, met een verborgen camera filmde. De opnamen, tussen 1973 en 1981, leverden 350 uur film op, die in een montage die vier jaar duurde, werden teruggebracht tot een film van negen uur en een volstrekt uniek, maar ook ijzingwekkend cinematografisch monument voor de jodenvernietiging vormde.
Israel bleef hem vasthouden. Zo maakte hij in 1994 nog Tsahal, een weinig indrukwekkende documentaire over over het Israelische leger. Andere zaken waren een boek bij Gallimard, Le Lièvre de Patagonie (De Patagonische haas). In 2013 draaide hij de film Le Dernier des injustes (2013) waarin hij de door de Duitse bezetters aangestelde leider van de Joden in het kamp Theresienstadt aan het woord liet.
Hij bleef tot jet laatst toe actief. In 2017 maakte hij een film, Napalm, over het onderwerp van De Patagonische haas: een romance die hij had met een verpleegster tijdens een reportage in 1958 in Noord Korea. In januari van dit jaar vertoonde de tv zender Arte nog vier korte films,  Les Quatre Sœurs, interviews met Joodse vrouwen uit Hongarije, Polen, en het toenmalige Tsjechoslowakije, die hij had ontmoet tijdens het draaien van Shoah en die vertelden over hun deportaties en hoe zij getuige waren van de moord op hun geliefden.
Lanzmann kreeg voor zijn oeuvre onder meer een ''Erebeer'' van het filmfestival van Berlijn en was drager van het Legion d'honneur. In een interview met France Culture, de Franse culturele radiozender, vertelde hij, 92 jaar oud, dat hij zich niet verzoend had met de dood en dat hij het eigenlijk ''een schande'' vond dat doodgaan een soort plicht was.