Sharon was duidelijk genoeg

Naar aanleiding van de rede van Ariël Sharon op 18 december 2003 in Herzliya, waarin hij de politiek van zijn regering tegenover de Palestijnen aankondigde. Uit 'Het Katern' van Een Ander Joods Geluid, maart 2004.
door Maarten Jan Hijmans
De meningen verschilden. Sommige commentatoren zeiden dat Sharon niet veel nieuws had gezegd, sommigen dat hij voor het eerst had gezegd dat hij een aantal nederzettingen gaat ontruimen. De meesten waren niet onder de indruk. Maar ze hadden het mis. Het belang van Sharons rede op 18 december in Herzliya hing niet af van de vraag of er nieuwe gezichtspunten in zaten en of hij aankondigde dat hij al of niet nederzettingen zou gaan ontruimen. Het belang ervan was dat het een ´actieplan´ was. Punt voor punt zette de premier uiteen wat hij op de Westoever aan het doen is en wat er de komende maanden gaat gebeuren.
Het zou mij niet verbazen als so0mmige mensen zich later de haren uit hun kop zullen trekken als zij zich realiseren hoe zij zich hebben laten beetnemen met een beeld van een ´veiligheidshek´ of ´afscheidingshek´ zoals het in Israël officieel heet, dat slechts ´tijdelijk´ de veiligheid van de Israëli´s moest gaan garanderen. Namelijk niet langer dan totdat de Palestijnen wakker zouden worden en verstandig genoeg om aan de onderhandelingstafel plaats te nemen. Toegegeven, zo heeft Sharon het in Herzliya gezegd en blijkbaar willen veel mensen het geloven.
Maar Sharon zei nog veel meer in Herzliya.
De rede van Sharon laat zich lezen als een stappenplan. Nadat hij de afgelopen paar jaar heeft besteed om de ruggengraat van de Palestijnse Autoriteit te breken, de infrastructuur van ministeries, organisaties en gebouwen en installaties te vernietigen en daarnaast alle relatieve verworvenheden van ´Oslo´ teniet te doen (zoals de terugtrekkingen uit, en bemoeienissen van het Israëlische leger in,  de gebieden A en B ongedaan maken), is het nu tijd voor de finale afrekening. Sharon heeft lang geaarzeld voor hij zijn kaarten op tafel legde, maar in Herzliya vertelde hij eindelijk hoe hij het gaat doen. Stap voor stap. Ik heb het een paar keer overgelezen en, geloof me, het is een duidelijk verhaal. Zo duidelijk dat het haast onbegrijpelijk is dat er zo weinig verzet tegen is gerezen. Als Sharon zijn gang kan gaan - en daar ziet het naar uit - is over een paar maanden de helft van de Westoever de facto door Israël geannexeerd, is de twee-staten oplossing verkeken - waarschijnlijk voorgoed - , en is de kans op een compromis met de Palestijnen ook voor de komende decennia onmogelijk gemaakt.
Want wat was de essentie van Sharons betoog? Laten we zijn rede eens stap voor stap bekijken.
1) Na wat plichtplegingen komt Sharon to the point. Hij wil vrede net als alle Israëli´s. Maar hij is niet bereid ´tot in het oneindige´ op de Palestijnen te blijven wachten. Als ze niet hun best doen, komt hij zelf in actie.
2) Vervolgens betuigt Sharon trouw aan de Roadmap for Peace. Dat mag verwondering wekken, want Sharons regering was helemaal niet voor de Roadmap en heeft dit plan van het ´Kwartet´ alleen met 14 slagen om de arm aanvaard. Maar Sharon voegt er dan ook iets aan toe. Hij zegt dat het gaat om de Roadmap plus de toespraak van president Bush van juni 2002. En dan zijn we weer helemaal bij de les. In die rede zei Bush dat er - ooit - een Palestijnse staat zou kunnen komen als de Palestijnen maar eerst nieuwe leiders zouden kiezen en de terreur uitroeien. Refereren aan de Roadmap in combinatie met de rede van Bush is diplomatieke codetaal. Codetaal voor een eenzijdige (en onjuiste) Israëlische interpretatie van de Roadmap, waarbij de Palestijnen eerst de PA moeten omvormen tot een democratisch apparaat en de Palestijnse terreur moeten stoppen, voordat er ook maar iets van Israël wordt gevraagd. Sharon: ´De logica die aan de Roadmap ten grondslag ligt is dat alleen veiligheid vrede brengt - en in die volgorde. ..Dat is de essentie van de Roadmap'. En: ´De wereld stelt duidelijke eisen aan de Palestijnen om het terrorisme te stoppen en hervormingen door te voeren. Alleen het veranderen van de Palestijnse Nationale Autoriteit in een ander soort autoriteit zal voortgang in het politieke proces mogelijk maken. De Palestijnen moeten uitvoeren wat van hen wordt gevraagd´.

Nieuwe lijnen
3) Vervolgens zegt Sharon dat hij 'illegale buitenposten' zal ontmantelen en zich aan bestaande afspraken zal houden voor wat betreft de verdere bouw in nederzettingen. Ook verzekert hij de Palestijnen dat ze een eigen staat kunnen krijgen.
4) En dan komt het. Als de Palestijnen niet binnen een paar maanden hun verplichtingen onder de Roadmap nakomen, zal Israël een eenzijdige veiligheidsmaatregel nemen en een eigenmachtige scheiding doorvoeren. Die scheiding houdt een aantal dingen in: een opstelling van het leger langs nieuwe ´veiligheidslijnen´, het verdwijnen van een aantal nederzettingen en het (versneld) afbouwen van het ´veiligheidshek´. De nieuwe veiligheidslijn, zei Sharon, zal niet de permanente grens van Israël worden, het leger zal alleen langs deze lijn worden gelegerd totdat de uitvoering van de Roadmap wordt hervat. Maar vervolgens maakte de premier een opmerking die het ´niet permanente´ karakter van de nieuwe lijnen volstrekt ongeloofwaardig maakt. Want: ´nederzettingen die verplaatst moeten worden zijn degene die in geen enkel mogelijk eindakkoord bij de staat Israël zullen komen. Tegelijkertijd zal Israël, als onderdeel van het scheidingsplan, zijn controle over die delen van Eretz Israël opvoeren die onder enige toekomstige regeling een onvervreemdbaar deel van de Staat Israël zullen uitmaken. Ik weet dat u namen wilt horen, maar het is beter sommige dingen voor later te bewaren´.

Natuurlijk - in niet-diplomatieke taal had Sharon nog duidelijker kunnen zijn en zeggen: we jagen de Palestijnen de gordijnen in, we trekken ons geen donder aan van de Roadmap, we bouwen een hek dwars door hun gebied en we blijven ze het leven zuur maken met 527 roadblocks en dagelijkse militaire acties. We zeggen tegelijkertijd dat we met ze willen praten, maar intussen maken wij uit met wie we willen praten en onder welke voorwaarden. En als ze - wat logisch is - daar niet op ingaan, dan gaan wij over tot actie. Een paar nederzettingen die ons qua bescherming teveel kosten gaan dicht en de inwoners worden overgebracht naar die nederzettingen die we willen behouden. Die nederzettingen - goed voor zo´n 42 % van de Westoever - vallen binnen het veiligheidshek en worden de facto geannexeerd. De rest van de Westoever is voor de Palestijnen, die we uit demografische overwegingen niet mee willen annexeren en die zoeken het maar uit met hun staat. Het gebied is op deze manier namelijk effectief in stukken geknipt, van zijn belangrijkste waterbronnen en vruchtbare grond beroofd en geïsoleerd van het belangrijkste centrum Jeruzalem.
Sharon had dat kunnen zeggen als zijn rede binnenskamers was gehouden. Maar dit was voor een internationaal gehoor. Daarom gebruikte hij een vertaling in diplomatieke taal. Die vertaling was duidelijk genoeg, maar toch lijkt het alsof hij nauwelijks is verstaan. Alleen de Amerikanen reageerden met kritiek. Maar die werd, zo wist de New Yorkse Joodse krant Forward te berichten, in een latere briefing weer herroepen. Bush wil in dit stadium en zo vlak voor de verkiezingen geen confrontatie.