De zoveelste ´historische´ handdruk op Amerikaanse bodem van drie heren voor draaiende camera´s en flitsende lampen. De zoveelste gelegenheid waar in Engels, Hebreeuws en Arabisch speeches werden gehouden met verwijzingen naar een toekomst waarin Joden en Arabieren – beide kinderen van Abraham/Ibrahim, tenslotte- vreedzaam naast elkaar leven. De zoveelste peptalk over het zich inzetten voor een betere toekomst. Waar hadden we dit eerder gezien?
door Maarten Jan HijmansInderdaad, dit soort ceremonies hadden we vaker gezien. Te vaak, mogen we wel zeggen, sinds die eerste keer, bij de ´doorbraak' van Sadat, Begin en Carter in Camp David in 1979. Toen waren we nog wel behoorlijk onder de indruk. Toen leidde het tenminste nog tot een vrede tussen Israël en Egypte, al was het nimmer ´de´ doorbraak waarop was gehoopt. Maar intussen hebben we dit soort sessies zo vaak voorbij zien komen, dat we er niet meer warm voor kunnen lopen. Oslo, Wye Plantation, Camp David 2000, waar heeft het allemaal toe geleid?
Historische handdrukken genoeg dus. Maar, zo mogen we wel zeggen, Annapolis nam, in deze reeks een heel bijzondere plaats in. Het was namelijk de eerste van deze serie bijeenkomsten die volstrekt van iedere substantie was gespeend. Toegegeven: de handdruk in dit idyllische plaatsje aan de Atlantische kust vlakbij Washington had nog wel één verdienste. Dat was dat het de eerste gelegenheid was in zeven jaar dat er weer sprake was van het zogenoemde ´vredesproces´, dat in 2000, rond het aantreden van Ariël Sharon en George W. Bush, stilletjes was weggezakt in een diepe, ongeneeslijk lijkende coma. En bovendien werd er in Annapolis zelfs ook nog een afspraak gemaakt, zij het een boterzachte: namelijk dat de Israëli´s en Palestijnen zullen gaan onderhandelelen en ´hun uiterste best´ zullen doen om vóór het einde van 2008 tot een overeenkomst te komen. Let wel: geen deadline, maar de afspraak dat zij hun best zullen doen.
Routekaart
En dat was het dan. Voor de rest niets, maar dan ook niets. Zelfs geen vermelding van de belangrijkste geschilpunten tussen Israëli´s en Palestijnen – grenzen, Jeruzalem, nederzettingen en het probleem van de 4,5 miljoen Palestijnse vluchtelingen.. Het kon er niet af. Laat staan referenties aan internationale afspraken of vredesplannen (resolutie 242, de ontoelaatbaarheid van 40 jaar bezetting of het Arabische vredesplan uit 2002 om maar eens iets te noemen). Als enige aanwijzingen hoe deze zaken die de gemoederen toch al tientallen jaren verdeeld houden, moeten worden geregeld, was er een verwijzing naar de al enkele jaren geleden roemloos van het toneel verdwenen 'Routekaart'. Vooral dat laatste klinkt als de voorbode voor nieuw, ernstig onheil, maar daarover zo dadelijk meer.
Zo bezien is het dan ook wonderlijk dat de Westerse pers – en de Israëlische natuurlijk – over Annapolis hebben bericht alsof het werkelijk een stap voorwaarts was. Maar misschien is de Westerse pers wel zo geconditioneerd dat zij als een Pavlov-hondje gaat kwispelen en pootjes geven bij het klinken van het woord 'vredesproces'. Vredesproces, wat een prachtig woord! Al jaren horen we het, wordt er erover geschreven en is er een heel circus van met name Israëlische en Amerikaanse deskundigen als Martin Indyke, Dennis Ross, Zeev Schiff en vergelijkbare types op de been om ons te vertellen wat goed is voor het vredesproces en wat slecht. En dat op een toon alsof alleen de insiders weten waarover het gaat. Alsof het vredesproces zelf het eigenlijke doel is waarnaar we streven. Vrede? Nou nee dat nog even niet. Nee, maar we hebben wèl een vredesproces!
De waarheid van Annapolis is natuurlijk dat Bush een aantal maanden geleden een aantal Arabische landen op zijn hand wilde krijgen om eventueel iets te ondernemen tegen de al of niet vermeende nucleaire ambities van Iran. Om zijn meer dan rampzalige staat van dienst in het Midden-Oosten wat te verbeteren opperde hij toen het idee van een internationale vredesconferentie over het Israëlisch-Palestijnse probleem. Hij had daarbij vast het voorbeeld voor ogen van zijn vader, Bush sr, wiens minister van Buitenlandse Zaken James Baker III, in 1991 de internationale conferentie van Madrid bijeen riep om bij de Arabische landen de kater van de eerste Golfoorlog wat te verzachten. Maar zoals Marx al eens opmerkte: 'de geschiedenis manifesteert zich eerst als tragedie en herhaalt zich daarna als farce'. Madrid '91 was een tragedie. In die zin dat het weliswaar de parameters aangaf van een alomvattend akkoord tussen Israël en zijn buurlanden, maar tegelijkertijd de weg opende voor onderhandelingen via een zijspoor die tot 'Oslo' leidden, ongetwijfeld een majeure Palestijnse tragedie.
Geen inhoud
De conferentie van Annapolis daarentegen was de perfecte antithese van een tragedie. Om te beginnen werd was was aangekondigd als een internationale conferentie geleidelijk een 'bijeenkomst' en later zelfs een 'ontmoeting' (meeting). Dat deed recht aan het feit dat er niets van enige inhoud werd gepresenteerd. Palestijnen en Israëli's waren er namelijk in twee maanden van onderhandelingen niet in geslaagd ook maar een minimum van een gemeenschappelijke verklaring op te stellen, zodat op de 'meeting' zelf een haastig in elkaar gezette tekst werd opgelezen waaraan niemand aanstoot kon nemen.
Het had ook niet anders gekund. Coalitiepartijen van de Israëlische premier Olmert, de ultrarechtse Yisrael Beitenu en de orthodoxe Shash-partij, hadden gedreigd de regering te laten vallen als het onderwerp Jeruzalem ter sprake zou komen, c.q. als er überhaupt over substantiële zaken zou worden gepraat. Zelfs was van de kant van Yisrael Beitenu geëist dat in de preambule het 'joodse karakter' van de staat Israël zou worden onderstreept, wat niet alleen een indirecte totale verwerping van het Palestijnse recht op terugkeer zou hebben ingehouden, maar ook en nauw verholen uitnodiging om de nu nog in Israël wonende Palestijnen (zo'n 20 procent van de bevolking) de grens over te zetten. Dit was uiteraard totaal onaanvaardbaar voor Mahmoud Abbas en de zijnen en bleef dus achterwege. Al met al kreeg Bush een 'ontmoeting' met opgeblazen ceremoniëel waar 50 landen waren vertegenwoordigd, waaronder ook Saoedi-Arabië en Syrië, maar waar - zoals dat hoort bij een blijspel en trouwens ook bij de buitenlandse politiek van deze Amerikaanse regering - uiterlijk effect, luchtspiegelingen en lachwekkende ineffectiviteit de plaats hadden ingenomen van een echte voorstelling met inhoud.
Venijn
Maar keizer Bush mag dan in zijn Annapolis-outfit ongeveer naakt voor de dag zijn nagekomen, toch zit er mogelijk nog een dosis venijn in de staart van deze ontmoeting. Dat zit hem namelijk in de afspraak dat de nu komen de onderhandelingen zullen worden gevoerd onder auspiciën èn onder toezicht van de VS en dat de Routekaart voor de Vrede uit 2003 de leidraad zal vormen. De betekenis van deze dingen is dat de VS, Bush nu zullen gaan optreden als leider en scheidsrechter over deze gesprekken. Gezien Bush' totale inactiviteit met betrekking tot Israël/Palestina van de afgelopen jaren en zijn opstelling als nagenoeg onvoorwaardel9jike supporter van Israël, belooft dat weinig goeds. De president bestond het om in Annapolis - hoewel het in de gemeenschappelijke verklaring achterwege bleef - tot afgrijzen en schrik van de Arabische waarnemers tot drie maal toe het joodse karakter van de staat Israël te onderstrepen. Olmert ging niet voor niets tevreden naar huis.
Nog een reden tot zorg is de verwijzing naar de nu uit het dodenrijk teruggeroeopen Routekaart. Israël en de Palestijnen verplichten zich daarin wederzijds tot stappen om het onderhandelingsklimaat te verbeteren. En waar Israël als eerste wat 'illegale buitenposten' op de Westoever zou moeten sluiten, moeten de Palestijnen afrekenen met het 'terrorisme' en met 'terroristische groepen' in hun midden. Er is weinig fantasie voor nodig om dat te lezen als een uitnodiging van de VS en Israël aan president Abbas om korte metten te maken met Hamas. Dat is een indirecte uitnodiging tot een nieuw inter-Palestijns bloedvergieten en terreur. Het voorspelt ook voor de onderhandelingen weinig goeds, want zonder herstel van de eenheid in de Palestijnse gelederen zijn alle pogingen om tot een akkoord te komen tot mislukken gedoemd. Het was niet voor niets dat er zowel in Gaza als op de Westoever tijdens Annapolis door tienduizenden werd gedemonstreerd. Misschien moet ik daarom besluiten met een parafrase van wat Uri Avnery vòòr de bijeenkomst schreef : 'Annapolis was a joke, but not a funny one'.
'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten