EU geeft Israël vrijbrief om korte metten te maken met Palestina

Uit: De Brug, uitgave SIVMO, maart-april 2006

Door Maarten Jan Hijmans
'They not only kick us, but they also tell us how we should react to their kicking.' Deze uitspraak van de in de jaren zestig door de Zuidafrikaanse politie vermoorde zwarte vakbondsman Steve Biko krijg ik niet meer uit mijn hoofd, naar aanleiding van de reacties op het feit dat Hamas de Palestijnse verkiezingen heeft gewonnen.
Israël kicks de Palestijnen al jaren op welke manier het maar kan. Het bouwt in strijd met alle internationale verdragen en afspraken met kracht voort aan een nederzettingenprogramma. Het heeft op alle mogelijke manieren het gezag en de effectiviteit van de Palestijnse Autoriteit ondermijnd. Het wurgt de Palestijnse economie door stelsels van afsluitingen, pasjes, checkpoints, weigering van vergunningen, of regelrechte sabotage. Het hindert het functioneren van de gezondheidszorg en het onderwijs. Het dringt de landbouw terug door het stelselmatig confiskeren van grond en water. Het is bezig datgene wat nog over is van Palestina op te delen in onderling van elkaar gescheiden enclaves, niet in de laatste plaats doormiddel van de bouw van de (door het Internationaal Hof van Justitie als illegaal bestempelde) Muur. De Muur die opnieuw duizenden dunams inlijft bij Israël, Oost-Jeruzalem afsnijdt van het Palestijnse achterland, Palestina in tweeën deelt en op dreigende wijze de contouren zichtbaar maakt van een nieuwe landkaart die strookt met de ideeën van een meerderheid van het Israëlische politieke establishment.
Israël kicks daarenboven door de ondragelijke manier waarop de bezetting van dag tot dag het leven van de Palestijnen beheerst, en door de manier waarop Israëlische troepen huishouden in bezet gebied, van de zogenoemde 'gerichte liquidaties', waarbij behalve het doelwit ook geregeld naaste familie en/of buren en omstanders worden vermoord, tot de straffeloze manier waarop Israël militaire incursies uitvoert. Zoals recent het openbreken van de gevangenis in Jericho om een aantal Palestijnse gevangenen te snaaien en in Israëlische cellen onder te brengen.
Israël kicks. De niet helemaal onbegrijpelijke reactie daarop was een denderende verkiezingsoverwinning van Hamas. Maar vervolgens blijkt dat de Palestijnen niet op de goede manier op de kicking hebben gereageerd. Israël besluit elk contact met een door Hamas gedomineerd Palestijnse bestuur te mijden, het verhoogt het aantal van bijna 300 checkpoints op de Westoever nog eens nog met enkele tientallen, het verbreekt eenzijdig de met behulp van Amerikaanse bemiddeling gemaakte recente afspraken dat landbouw- en andere producten vanuit Gaza ongehinderd via Rafah Egypte binnen mogen, en het legt beslag op de belastingen en accijnzen die bij Israëlische havens en grensovergangen worden geheven op Palestijnse producten. Let wel: belastingen en accijnzen die eigendom zijn van de PA, een roof op klaarlichte dag tot een bedrag van tussen de 50 en 65 miljoen dollar per maand.
En inmiddels hebben de belangrijkste Israëlische partijen laten weten dat zij zich - nu er door de verkiezingsoverwinning van Hamas geen partner meer is aan Palestijnse kant - gereed maken om door 'eenzijdige stappen' de grenzen van een democratische staat met een joodse meerderheid veilig te stellen. De politiek van niet-praten die al vanaf 2001 de aanpak was van de in coma liggende Ariël Sharon, wordt daarmee breed gecopieerd. Hetgeen betekent - daar is geen fantasie voor nodig - dat wie er ook dadelijk de verkiezingen in Israël wint, de 'Muur' een solide kans maakt de nieuwe buitengrens van de staat Israël te worden.
Al met al een verontrustend perspectief, want het schuift de kans op een vergelijk door naar een verre, verre toekomst. Maar wat misschien nog verontrustender is, is dat de Israëlische aanpak door de VS en ook nog eens door de EU, worden gedeeld. Net als Israël vinden de VS en de EU dat Hamas, dat nu via een democratische weg aan de macht is gekomen, kan worden genegeerd omdat het een terroristische organisatie is, die eerst Israël moet erkennen en uit haar Handvest moet schrappen dat Israël geen recht heeft van bestaan.
Nu valt niet te ontkennen dat Hamas de afgelopen jaren verantwoordelijk is geweest voor misdadige terroristische aanslagen. Maar wie zich daarin vastbijt, vergeet dat het optreden van Israël volgens internationale maatstaven in diezelfde periode vaak niet minder als terroristisch kan worden aangemerkt - zij het dat we het dan hebben over staatsterrorisme. En wat dan eveneens vergeten wordt, is dat Hamas al een jaar een bestand in acht neemt en heeft aangekondigd bereid te zijn tot een langdurige overeenkomst met Israël als het zich zou terugtrekken uit alle bezette gebieden, inclusief Oost-Jeruzalem.

Eén van de meer verbazende conclusies die zich opdringt als we kijken naar de reacties op de overwinning van Hamas, is dat policymakers er zo door leken verrast en zo weinig leken voorbereid op een nieuwe koers van Hamas. Terwijl bij insiders al meer dan een jaar bekend was dat Hamas besloten had zich pragmatisch op te gaan stellen en op het politieke vlak de vruchten te gaan plukken van de populariteit die het als sociaal bewogen, onkreukbare en politieke onbuigzame organisatie had opgebouwd. Niemand minder dan de lamme sheikh Yassin gaf al in 2004 aan dat een politieke oplossing de weg was en dat een langdurige hudna met Israël tot de mogelijkheden behoorde, nog net voor hij met zeven anderen (onder wie twee zoons) door een Israëlische raket naar de andere wereld werd geholpen. Een jaar later, in maart 2005 werd in Cairo een akkoord bereikt tussen Hamas en de PA dat de deur openzette naar wat nu, in januari, is gebeurd. Hamas legde daar vast dat het zou deelnemen aan de verkiezingen, dat het een bestand in acht zou nemen van minstens een jaar (dat zonodig zou kunnen worden verlengd) en dat het onderhandelingen zou beginnen over toetreding tot de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO, let wel: een organisatie die in 1989 met zoveel woorden Israël heeft erkend.
De policymakers, met name die in de VS en de EU, die nu zeggen dat Hamas eerst Israël moet erkennen voor er sprake kan zijn van contact, zouden zich maar eens op het hoofd moeten krabben en zich afvragen wat dat akkoord van Cairo nu eigenlijk inhield. Zij zouden zich eveneens kunnen afvragen of Ismael Haniya, de vroegere assistent van sheikh Yassin en de gedoodverfde nieuwe Palestijnse premier, niet gelijk had toen hij zich afvroeg waarom Hamas wel Israël zou moeten erkennen, terwijl Israël niet eens het principe van een Palestina binnen de grenzen van 1967 had erkend´. Ook zouden zij kunnen nadenken over een recente opmerking van Abu Mazen, de Palestijnse president, die treurig vaststelde dat wij ´al in 1989 Israël hebben erkend, maar wat heeft het ons eigenlijk gebracht?´´
Waar de Europese en Amerikaanse policymakers echter vooral over zouden moeten nadenken is de volgende vraag: geloven zij in een dialoog met de gekozen vertegenwoordigers van het Palestijnse volk, of gaan zij ermee akkoord dat Israël in de komende maanden en jaren unilateraal zijn eigen oplossing gaat opleggen? Die vraag, die sterk doet denken aan de tijd, al die tientallen jaren, dat praten met de PLO taboe was voor Europese en Amerikaanse politici, is ineens weer actueel. Nee: actueler dan ooit.