Grafmonument voor een vredesproces

Nog een stuk dat ik leverde voor het laatste nummer van het Midden-Oostenblad ZemZem. Dit gaat over de zogenoemde 'Palestine Papers die eind januari via Al-Jazeera en The Guardian werden gelekt en die waarschijnlijk de laatste doodssteek betekenden voor het zogenoemde 'vredesproces' zoals dat zich de afgelopen tien jaar voortsleepte. Eerder zette ik al een stuk op dit blog dat ik voor ZemZem schreef over de revolutie in Tunesië. Het staat hier.

Hillary Clinton, Saeb Erakat en George Mitchell .

Opwinding eind januari in Palestina:

Al-Jazeera en The Guardian hingen de intieme geheimen van tien jaar onderhandelen (1999 - 2010) tussen Israel en de Palestijnse Autoriteit aan de grote klok. In een Midden-Oostenversie van een soort Wikileaks werden – in porties – bijna 1700 documenten openbaar gemaakt, te weten notulen van bijeenkomsten, emails, kaarten, verslagen van privé bijeenkomsten, strategische achtergrondpapers – alles.
De eerste dag van de onthullingen was het meteen al niet mis. Het bleek dat Saeb Erakat, de opperonderhandelaar van de PA, er in 2009 mee akkoord was gegaan dat alle Israelische nederzettingen in Jeruzalem (Israel noemt ze wijken) aan de verkeerde kant van de 'groene lijn' door Israel worden geannexeerd, minus één, Jebel Abu Ghneim (Har Homa), die de toegang tot de Oude Stad verspert vanuit de richting van Bethlehem. Ook was hij ermee akkoord dat Israel de Joodse en Armeense wijken in de Oude Stad  zou krijgen. En - last but not least - ten aanzien van de Haram al Sharif / Tempelberg was hij bereid mee te werken aan een 'creatieve oplossing'.'

Een en ander was een onsje meer, om het zo maar te zeggen, dan de PA altijd publiekelijk had toegegeven. Het was meteen al duidelijk dat de PA daarmee behoorlijk in verlegenheid was gebracht. De beschuldigingen dat de PA niets anders is is dan een clubje collaborateurs, kregen nieuw voedsel. Vandaar ook dat de echtheid van de documenten aanvankelijk heftig werd ontkend en dat een clubje ambtenaren van de PA later een duidelijk georkestreerde aanval lanceerde op het kantoor van Al-Jazeera in Ramallah.

Maar ook Israel had weinig reden om blij te zijn. Het bleek zonneklaar dat de PA de meest vergaande concessies heeft gedaan, maar dat Israel nooit toehapte. Het beeld dat Israel de onderhandelingen jarenlang vooral heeft gebruikt als rookgordijn om ondertussen voort te gaan met het volbouwen van de Westoever met nederzettingen, werd flink versterkt.

Weg met het Recht op Terugkeer

Dag twee van de onthullingen was zo mogelijk nog beschamender. Beschamend, dat moet er aan worden

Erakat

toegevoegd, voor alle drie de partijen. Saeb Erakat, de toponderhandelaar van de Palestijnse Autoriteit, die al op dag één te kijk stond als iemand die de Israeli's, zoals hijzelf zei, het 'grootste Yerushalayim ooit' op een presenteerblaadje had aangeboden (begeleid van de tekst 'Het enige dat ik niet kan doen is zionist worden'), stond opnieuw in de top voor wat betreft het weggeven van uiterst gevoelig liggende of zelfs als onbespreekbaar aangemerkte Palestijnse posities. Uit de documenten bleek dat hij er in februari 2009 mee akkoord ging dat Israel niet meer dan 10.000 van de vijf miljoen Palestijnse vluchtelingen zou opnemen, 1000 per jaar over een periode van tien jaar. Refererend aan een bod dat Olmert had gedaan voor die 10.000 zei Erakat toen tegen de Amerikaanse onderhandelaar Mitchell dat 'as far as refugees is concerned the deal is there'. Erakat had eerder gezegd dat de uiteindelijke beslissing over  het uiterst gevoelig liggende 'Recht op Terugkeer' zou liggen bij de vluchtelingen zelf, in een referendum. Maar dezelfde Erakat had het denkbeeld van een referendum  in 2007 al als onrealistisch van de hand gewezen in een bijeenkomst met de Belgische minister Karel de Gucht.

Het nieuws dat Israel wat het Recht op Terugkeer betreft niet verder wilde gaan dan erkenning van het lijden van de Palestijnen (zonder iets te zeggen over wie dat lijden had veroorzaakt) en het feit dat de PA daar kennelijk vrede mee had, riep boze reacties op van Jordanië, dat vreesde dat er op deze manier nooit sprake zou zijn van terugkeer en/of schadeloosstelling van de 2 miljoen vluchtelingen op zijn grondgebied. Een voetnoot bij dit geheel was nog dat Tzipi Livni, de leider van de door velen als middenpartij aangeduide Kadima en destijds Israels minister van Buitenlandse Zaken, in april 2008 tijdens een bijeenkomst met Erakat en Ahmed Qurei voorstelde om de dorpen Beit Safafa, en Baqa'a al-Gharbiyah en Baqa'a al Sharqiya, die alle drie deels in Israel en deels over de groen lijn liggen, aan de Palestijnse staat over te doen, inclusief hun inwoners met de Israelische nationaliteit. Tot dusver was alleen Avigdor Lieberman van de uiterst rechtse Yisrael Beiteinu-partij met dit soort ideeën van het over de grens zetten van 'surplus-Arabieren' naar buiten gekomen.

Weg met de grens van '67

Fayyad, Abbas.. moesten blijven van Hillary Clinton

Maar ook de VS kwam er op dag twee niet goed vanaf. Ook de laatste restjes schone schijn dat de Amerikanen 'onpartijdig' en een 'honest broker' zouden zijn, zoals ze zichzelf altijd zo graag voorstellen, verdampten. Het bleek bijvoorbeeld dat de VS erop stonden dat de nooit gekozen premier Salam Fayyad en president Mahmoud Abbas, wiens termijn al in 2008 afliep, aan het hoofd bleven van de PA, op straffe van het stopzetten van de hulp. De regering van de VS 'verwacht dezelfde Palestijnse gezichten (die van Abu Mazen en Fayyad) te blijven zien, omdat we anders stoppen de Palestijnse Autoriteit te betalen', zei onderminister van Buitenlandse Zaken David Welch in november 2008 tegen Fayyad. (Waarbij aan te tekenen valt dat het budget voor de PA vrijwel geheel uit de zakken komt van de VS en de EU).
Ongeveer een jaar later reageerde minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton boos op het nieuws dat Abbas had gedreigd af te treden en  nieuwe verkiezingen te laten houden. 'Dat Abu Mazen niet meedoet aan verkiezingen is geen optie - er is geen alternatief voor hem,' zo werd zij geciteerd. Abbas (Abu Mazen) liet daarop zijn dreigement vallen. De verkiezingen werden afgezegd.

Abbas en Olmert

En er was meer. De teleurstelling van de Palestijnen in president Obama, die zijn aanvankelijke eis van een bouwstop in de nederzettingen later onder druk van Israel en de Joodse lobby in Amerika weer introk, was natuurlijk bekend. Maar dat zijn regering zelfs zover ging de grens van 1967, de 'groene lijn', die altijd als referentiepunt voor discussies over de omvang van een toekomstige Palestijnse staat had gediend, te laten vallen, was nieuw. Condoleezza Rice, de minister van Buitenlandse Zaken onder Bush, hield de lijn van 1967 nog aan. Maar uit discussies van George Mitchell met PA-onderhandelaar Erakat blijkt dat Obama's regering meeging met een eis van de Israeli's, die de lijn wilden laten vallen en uit wilden gaan van 'de realiteiten op de grond' (dat wil zeggen de realiteiten gecreëerd door de nederzettingen). De Westoever werd daardoor flinkw at kleiner. Een citaat uit document 2942 op Al-Jazeera:
The Palestine Papers reveal that, in the months after the Annapolis conference, Condoleezza Rice, the then-US secretary of state, explicitly endorsed using 1967 borders as a baseline for negotiations. En: 
In early October 2009, Erekat met in Washington with George Mitchell, Obama’s Middle East envoy. Erekat asked about the "terms of reference", the framework that would guide negotiations, and reminded Mitchell of Rice's promise. “This is a new administration that should state what others have tacitly agreed in the past,” Erekat told Mitchell on October 1. But Mitchell refused, saying that the US "would not agree to any mention of ’67 whatsoever” in order to avoid “difficulties with the Israelis". The next day, Mitchell warned Erekat not to press the issue any further:

Mitchell: Again I tell you that President Obama does not accept prior decisions by Bush. Don’t use this because it can hurt you. Countries are bound by agreements – not discussions or statements.
Erekat: But this was an agreement with Sec. Rice.
[...]
[US state department legal adviser Jonathan] Schwartz: It is not legally binding – not an agreement.
Erekat: For God’s sake, she said to put it on the record. It was the basis for the maps.

Ehud Barak, Condoleezza Rice, Tzipi Livni en Saeb Erakat op weg naar een onderhandelingsronde.

Collaboratie

Op dag drie was het thema van de onthullingen de samenwerking tussen de Israelische - c.q. Amerikaanse - veiligheidsdiensten en de PA. Eén geval werd er vooral uitgepikt omdat het erg illustratief was: de moord in 2006 op een leider van de militie van Fatah, de Al-Aqsa Brigades, in Gaza, de 32-jarige Hassan al-  Madhoun.
Madhoun werd uiteindelijk (samen met een kameraad van Hamas) gedood door een Israelische raket die op zijn auto werd afgeschoten. Maar de notulen van een gesprek tussen de toenmalige Israelische minister van Defensie Shaul Mofaz en de PA-minister van Binnenlandse Zaken Nasr Youssef  in oktober 2005 zijn tekenend voor de sfeer. Mofaz vraagt tijdens deze meeting betreffende Madhoun: 'We weten waar hij woont' en 'waarom doden jullie hem niet?'  Youssef zegt daarop dat er  instructies zijn gegeven aan de veiligheidschef in Gaza. Mofaz riposteert dat dat al vier weken eerder was gebeurd. En Youssef verontschuldigt zich vervolgens dat er veel te doen is, dat het allemaal niet makkelijk is en dat de Israeli's ook helemaal geen tegenprestatie hebben aangeboden.' Inderdaad, collaboratie ten voeten uit. Dat Madhoun uiteindelijk door de Israeli's zelf werd vermoord doet daar niets aan af.

Abbas, Mitchell, Netanyahu

Andere onthullingen gaan over de training van de Palestijnse politie, waarvoor de Amerikanen via het zogenoemde 'US Security Coordination'' (USSC) programma mogelijk intussen wel een miljard dollar hebben uitgegeven. De training zelf wordt geven in Jordanië en door Jordaniërs, de leiding berust bij een Amerikaanse generaal (lt. generaal Keith Dayton, wiens termijn onlangs met twee jaar is verlengd) en de screening van de agenten is het gezamenlijk werk van de CIA, de Jordaanse geheime dienst en de Israelische Shin Bet. Het bestaan van het programma was natuurlijk al lang bekend en veel nieuws erover kwam er uit de Palestine Papers niet naar buiten. Of het zou moeten zijn dat Dayton wist dat de nieuwe Palestijnse veiligheidstroepen niet alleen nauw met Israel samenwerken, maar ook martelen. (Wel nieuw is - maar niet in de Palestine papers vermeld: dat ook Nederland 'collaboreert' met dit programma: Defensie levert sinds kort twee officieren).

Uit de Palestine Papers blijkt verder dat - ook niet geheel nieuw - dat de PA geobsedeerd is met het eronder krijgen en uitschakelen van Hamas. Naar buiten toe werd ontkend dat dat gebeurde in samenwerking met Israel. Uit de Papers blijkt, zo meldt Al-Jazeera, dat de Palestijnse politiechef Hazem Atallah de Israeli's op 11 februari 2008 een hele 'waslijst' overhandigde met acties die PA-agenten op de Westoever hadden ondernomen tegen Hamas.
En - het kon niet uitblijven - ook toponderhandelaar Erakat liet zich niet onbetuigd. Al in 2006 ging hij er prat op dat de PA de zaakat (sociale bijstands-) comités op de Westoever (die meestal aan Hamas waren gelieerd) onder de duim had en de preken in de moskeeën controleerde. In de Guardian wordt geciteerd dat hij in 2009 tegen de Amerikaanse functionaris David Hale zei dat 'we zelfs onze eigen mensen moesten doden om onze autoriteit te vestigen en wet en orde te handhaven'. En in 2009 klaagde Erakat tegenover de speciale Amerikaanse afgezant George Mitchell dat er niet genoeg werd gedaan om de tunnels vanuit Egypte naar Gaza af te grendelen en dat Israel en Egypte niet genoeg deden om de smokkel van wapens tegen te houden.'

Onduidelijk bleef of de PA van tevoren op de hoogte was van de Israelische inval in Gaza in december 2009 (de Operatie Cast Lead). De Israelische minister van Defensie Ehud Barak heeft dat in de zomer van 2010 een keer gezegd, maar de Palestine Papers brachten daarover geen aanvullende feiten.

 

Onderhandelingen in 2008, Tzipi Livni (links aan tafel) rechts Ahmed Qurei (Abu Alaa) en Erakat

Gedemilitariseerd

Een laatste onthulling gaat over wat Israel in de onderhandelingen verstaat onder haar eis dat een eventuele Palestijnse staat 'gedemilitariseerd' zou moeten zijn. Uit een gesprek van Tzipi Livni, de vorige minister van Buitenlandse Zaken van Israel, met Erakat blijkt dat Israel niets minder vroeg dan controle over de grenzen en over wie de Palestijnse staat in of uit mag gaan, een gezamenlijke controle over de veiligheidsdiensten en politie (waarbij Israel sollicitanten mede screent), en Israelische zeggenschap over wie er wel aan Palestijnse verkiezingen mee mogen doen. En dat natuurlijk allemaal tegen de achtergrond van een totaal verbod van een eigen Palestijns leger.

De onthullingen zijn dus niet mis. En er is weinig fantasie voor nodig om te voorspellen wat er de gevolgen van zullen zijn. Het zogenaamde vredesproces dat eigenlijk al jaren in coma verkeerde, kan rustig ten grave worden gedragen. Het lijkt onmogelijk om verder te gaan alsof er niets is gebeurd, nadat dit allemaal naar buiten is gekomen. Je kan je geen plot voorstellen waarbij duidelijker wordt gemaakt dat Israel al jarenlang een toneelstukje opvoert en totaal niet serieus is. Het verhaal dat Israel geen 'partner for peace' aan de Palestijnse kant had, blijkt gewoon een sprookje. Eerder was het omgekeerde het geval.
Wat de toekomst van Abbas, de Palestijnse Autoriteit en vooral Erakat betreft, ook die ziet er niet zonnig uit. Er rijst een beeld op van mensen die tegenover de buitenwereld wel flinke taal uitslaan, maar binnenskamers weggaven wat er maar te geven viel. En dat terwijl ze ondertussen ook  nog eens collaboreerden met Israel bij het in de gevangenis werpen, uitschakelen of zelfs bij bosjes laten afslachten (Gaza) van tegenstanders. Het is nu wel zo'n beetje gedaan met het beetje geloofwaardigheid dat de PA hier en daar onder Palestijnen misschien nog bezat.

En tenslotte staan ook de Amerikanen flink in hun hemd als volstrekt partijdige deelnemer aan de gesprekken. Pagina na pagina blijkt dat zij wel de Palestijnen steeds flink onder druk zetten, maar vrijwel nooit de Israeli's. We zullen wel even moeten wachten voor we te horen krijgen hoe de hoofdrolspelers de brokstukken weer op zullen pakken. De zaak is intussen overschaduwd door de ontwikkelingen in Tunesië en Egypte en misschien ook bemoeilijkt. Maar ook zonder dat leek het vinden van een passend vervolg moeilijk genoeg.

De Palestine Papers zijn hier te vinden:

Al Jazeera: http://english.aljazeera.net/palestinepapers/2011/01/201112214310263628.html

The Guardian:http://www.guardian.co.uk/world/palestine-papers-documents/browse?CMP=twt_gu