Kwestie koshere slacht legt barsten bloot in de mythe van de 'joods-christelijke cultuur'

Zondag was ik één van de gasten in het programma Joods op Zondag van de Joodse Omroep. Onder meer voor een discussie met Manfred Gerstenfeld over diens boek 'Het Verval'. Die mondde overigens naar mijn smaak uit in iets te veel Gerstenfeld en iets te weinig discussie. En het is toch al zo moeilijk om met Gerstenfeld te discussiëren. Hij blijkt namelijk een vriendelijke man op leeftijd te zijn die je dus moeilijk hard kunt aanvallen, hoe graag je ook zou willen en hoe nodig dat ook is. Bovendien praat hij ook  nog eens als een langzaam meanderende rivier, weids, vol trage bochten en uitweidingen naar elders.

 
  Shechita, 15e eeuw.

Maar daar wilde ik het niet echt over hebben. Ook de actualiteit kwam langs bij Joods op Zondag. En daarmee een vraag over het feit dat een kamermeerderheid voor een intiatiefwetsvoorstel van de Partij voor de Dieren dreigt te gaan stemmen dat het onverdoofd ritueel slachten verbiedt. De joodse rituele slacht, de shechita, is de enige manier waarop kosher vlees kan worden verkregen. Hij gaat via een zogenoemde halssnede. Een speciaal daartoe opgeleide slachter, shocheet, snijdt met een vlijmscherp mes in  één snelle haal tot aan de halswervels, zo dat alle zenuwen en bloedvaten in één keer worden doorgesneden. Omdat het mes zo scherp is wordt het door het dier bijna niet gevoeld. En doordat de bloedtoevoer dan is afgesneden verliest het dier kort daarna het bewustzijn.
Zo'n 2000 jaar geleden (of was het langer geleden?) kwamen Joodse geleerden tot de conclusie dat dit de meest pijnloze manier van slachten was. Anderen deden het toen meestal anders. Op plaatsjes uit de faraonische tijd is bijvoorbeeld te zien hoe de antieke Egyptenaren het doden door de poten van het dier af te snijden. Dat was één van de achtergronden.
Een andere achtergrond van deze slachtmethode is dat joden geen bloed mogen consumeren. Het dier moet dus zo volledig mogelijk verbloeden (en ook het vlees wordt daarna thuis zoveel mogelijk van bloed ontdaan door het langere tijd in zout water te leggen). Deze slacht mag volgens de joodse wetten alleen worden verricht bij volledig gezonde dieren die bij hun positieven zijn en dat betekent dat  verdoving niet is toegestaan. 
De discussie woede natuurlijk al even. Maar ik was te druk bezig met alles wat er in het Midden-Oosten gebeurt om er veel acht op te slaan. Bovendien dacht ik dat het zo'n vaart niet zou lopen. Er was immers een advies van De Raad van State, die bij wetsvoorstellen altijd om advies wordt gevraagd of het nu gaat om wetten van de regering of de veel zeldzamere initiatiefvoorstellen vanuit de Kamer. En dat advies was negatief. Niet zo'n beetje negatief trouwens, want volgens de RvS was het wetsvoorstel in strijd met niets minder dan de Grondwet, namelijk artikel 6, het artikel dat gaat over de vrijheid van godsdienst (!).
Maar de deelname aan het programma van de Joodse Omroep drukte me met de neus op het feit dat de Tweede Kamer zich desondanks opmaakt echt om vóór het voorstel te stemmen. En ik moet zeggen: ook al drong het langzaam tot me door, dit raakt me heel erg. Dit gaat over tolerantie ten opzichte van minderheden, Joodse zowel als islamitische. Al schijnt het de Joodse minderheid meer te raken dan de  islamitische. Islamitisch slachten  wordt weliswaar ook gedaan met een halssnede, maar kennelijk is de islamitische sharia hier rekkelijker dan de joodse halacha. Volgens sommige bronnen schijnt bij islamieten de slacht wettelijk wel gepaard te kunnen gaan met met een verdoving mits die 'reversibel' (omkeerbaar) is. De gebruikelijke Nederlandse methode van het schietmasker (een metalen pin die in de hersenen wordt geschoten en die om onduidelijke redenen 'verdoving' wordt genoemd is dat niet. De pin is dodelijk, alleen schijnt het hart bij deze slachtmethode nog even te blijven kloppen). Maar een elektrische schok, die het dier alleen tijdelijk het bewustzijn doet verliezen, zou hier uitkomst kunnen brengen. Bij de Joden mag dat niet, het dier moet daar een paar passen kunnen lopen voor het geslacht wordt.    
Als gast bij de Joodse Omroep realiseerde ik me voor het eerst dat de slachtkwestie niet alleen een principiële kwestie is die gaat over tolerantie, vrijheid van godsdienst en begrip voor de Joodse minderheid (waar iedereen de laatste jaren zo de mond vol van heeft) maar dat het afgezien daarvan ook raakt aan de persoonlijke levensssfeer van mensen. Ook aan de mijne. Ik ben zo gewend te zeggen dat ik niet echt kosher eet, dat dat ik helemaal vergeet wat ik wèl doe. Ik eet namelijk wat wel genoemd wordt  'kosher style' (geen verboden dieren, geen vermenging van melk en vlees, en het vlees thuis ook in zout water leggen om het te kasheren). Hier in Nederland behelp ik me - omdat kosher vlees eigenlijk haast nergens te verkrijgen is - meestal met halal geslacht vlees. Maar op plaatsen waar het wèl voorhanden is, bijvoorbeeld in Parijs, zul je me toch vaak aantreffen in koshere restaurants en koshere winkels.
Bij de Joodse Omroep waren mede-gast Robbert Baruch en ik het zonder meer met elkaar eens. Baruch zette dat al uiteen op zijn blog, dat ook werd geciteerd door De Joop. Hij schrijft onder de kop Hypocrisie van de dierenliefde onder meer:

  In Nederland worden jaarlijks honderden miljoenen dieren geslacht. De verplichte "verdoving" (die is uitgevonden om het industriële slachtproces mogelijk te maken), vindt bij het meeste vee plaats door het schieten van een stalen pin in de hersens van het dier. Hierbij wordt niet per dier gecontroleerd of het bedwelmen effectief is. Onderzoek laat zien dat deze vorm van bedwelming in een aanzienlijk deel van de gevallen niet werkt.
De rituele slacht van dieren betreft ongeveer 200.000 dieren. De kosjere slacht vormt op zijn beurt weer een fractie van de rituele slacht: ongeveer 1500-3000 dieren.
Ritueel slachten is geen industrieel maar een individueel proces. Elk dier wordt apart en met de hand geslacht. Anders dan bij industrieel slachten bestaat er dan ook geen mogelijkheid dat een slacht misgaat. Een van de taken van de rituele slachter is ervoor te zorgen dat het dier snel wordt geslacht.

Daphne Meijer, schrijft al enkele weken op haar blog Kandigol over hetzelfde onderwerp. Maar zij wist misschien al eerder dan anderen wat er te gebeuren stond. Ze heeft op de redactie gewerkt van het Nieuw Israelietisch Weekblad (NIW) en daar kwam het onderwerp vaak voorbij. (Soms verpakt in een pleidooi voor dierenliefde, soms in een onverhuld antisemitisch jasje, voeg ik eraan toe). Daphne-Kandigol stort zich onder meer op de onjuistheden waar de Partij van de Dieren zich in haar toelichting van bedient en de toon waarop zij wetenschappelijk onderzoek presenteert alsof dat een eenduidige conclusie oplevert. Terwijl dat  niet het geval is.
     
Maandag kwam er een derde bij, Joël Erwteman op zijn recent begonnen blog 'Hoger honing'. Ook Erwteman wijst erop dat de Partij van de Dieren het doet voorkomen alsof de halssnede pas laat tot bewustzijnsverlies leidt, zodat de dieren lang moeten lijden.Dat is een conclusie - overigens niet een spijkerharde - van een Wagenings onderzoek. En de Tweede Kamer lijkt dat te volgen. Maar Erwteman wijst op ander - buitenlands - onderzoek dat tot een andere conclusie komt. Onder meer dit, dat ikzelf ook al gevonden had, van Temple Grandin en Joe Regenstein van respectievelijk de Colorado State University en de Cornell universiteit van Ithaca, New York. Er hij noemt er nog wel meer. Erwtemans opsomming van waar het nu eigenlijk allemaal over gaat is een goede advocaat waardig. Het is heel duidelijk en heel goed geformuleerd  en geeft een nogal ander beeld dan de Partij van de Dieren ons voorschotelde  Het staat allemaal hier en ik kan het niet verbeteren.

Ik heb er ook niet veel aan toe te voegen, behalve een persoonlijke noot. Een noot die sommigen misschien zal verbazen. Ik ben haast nooit onder de indruk van al het lawaai van Joodse kant, van christelijke partijen en het CIDI over toenemend antisemitisme in Nederland. Al het gezwaai met cijfers over foute emails en dingen die Marokkaanse rotjochies roepen naar Joden verontrusten me niet zo (los van de -gelukkig - schaarse keren dat mensen echt worden lastig gevallen, wat natuurlijk onacceptabel is). Ik ben het ook niet eens met conclusies dat antisemitisme aan het toenemen is. Aan de ene kant omdat nauwelijks of niet onderscheid wordt gemaakt tussen wat anti-Israelgevoelens zijn, of wat anders, en aan de andere kant omdat het - inderdaad - vaak gaat om rotjochies die als je ze tot de orde roept, in een gesprek veel vaker dan je zou denken wel voor rede vatbaar blijken.
Maar dit is van een andere orde.Hier wordt een methode die al 400 jaar in  Nederland is gepraktiseerd, als onderdeel van de zogenoemde Nederlandse tolerantie, een methode die voor een - het  zij toegegeven kleine - groep enorme consequenties heeft,  in een klap buiten de wet geplaatst. Dat gebeurt op instigatie van een klein partijtje dat - in plaats van werkelijk dierenleed als de bio-industrie aan te pakken - hier een kans ziet om te scoren. En het gebeurt op aanvechtbare wetenschappelijke gronden en zonder acht te slaan op de grondwet.. De Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde heeft zich erbij aangesloten, ongeveer zoals de Landelijke Vereniging van Huisartsen tegen besnijdenis van jongetjes is. (Dat is misschien het volgende verbod dat we kunnen verwachten).
Mij toont dit hoe betrekkelijk de Nederlandse tolerantie werkelijk is. Joden werden voor de oorlog getolereerd, maar zorgvuldig buiten sleutelposities gehouden. Minister, diplomaat, burgemeester of directeur van een aantal prestigieus gevonden bedrijven als de KLM kon je niet worden, werd mij in de jaren 50 geleerd. Mijn leermeester was Bob Levisson, de oprichter van het CIDI, en ook de eerste die in de jaren vijftig joodse les gaf aan kinderen met banden met de toen pas heropgerichte Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. Ik hoor het hem nog zeggen. Wat hij ons toen leerde is intussen veranderd. Als verlaat gevolg van de oorlog werden we alsnog in het hart gesloten, werden functies opengesteld en sprak men ineens van 'onze joods-christelijke cultuur'. Maar erg diep gaat die dus blijkbaar niet. Want niet zodra laten we blijken dat wij Joden toch soms wel een beetje anders zijn, of het kan aanleiding geven tot fricties. Op de openbare school waar mijn kinderen zaten, werd ontzettend geïrriteerd gereageerd toen ik ze bij een kerstviering thuis wilde houden, omdat het een christelijk feest was. 'Hoezo christelijk, we lezen alleen het kerstverhaal voor, wat is daar nu christelijk aan?' werd er gezegd. (Ik heb dat letterlijk zo meegemaakt). Dezelfde irritatie was er op kinderpartijtjes, waar op de mededeling 'geen varkensvlees' schouderophalend werd gereageerd en soms dat worstje dan toch maar aan het kind werd gegeven ('omdat het anders zo zielig was') .
Het is een beetje deze geest die naar de oppervlakte kwam toen Rita Verdonk nog ging over het integratiebeleid. Toen een imam haar geen hand wilde geven omdat ze een vrouw was, was de wereld te klein. Dat sommige orthodoxe Joden dat ook niet doen, werd voor het gemak even buiten beschouwing gelaten. Verdonks integratiebeleid gaf me altijd het gevoel dat moslims pas echt zouden zijn geïntegreerd als ze ook boerenkool zouden gaan eten met vette Hemaworst. Het geeft Joden die nu eenmaal ook geen Hemaworsten nuttigen, toch een licht unheimisch gevoel. Sinds Verdonk niet meer meetelt, wordt dit beleid iets minder nadrukkelijk gepresenteerd. Maar in een land waar met de PVV wordt geregeerd en de premier - zoals Erwteman terecht opmerkte - liet weten dat hij 'Nederland weer wil teruggeven aan de Nederlanders', is de geest niet echt veranderd. Dat blijkt maar weer als straks het besluit over kosher slachten valt. Het mag dan wat mij betreft op één lijn worden gesteld met Zwitserse minarettenverboden, of Franse verboden om hoofddeksels te dragen (hoofddoekjes maar ook keppeltjes) in officiële functies. Blijkbaar is het zo dat je pas deel uitmaakt van de 'joods-christelijke cultuur' als je spek eet en Kerstmis viert, net als iedereen. Uitermate griezelig. Want het feit dat niet geaccepteerd wordt dat iemand anders is, is eigenlijk de enige echte voedingsbodem voor racisme of anti-semitisme.