dinsdag 12 april 2011

Kwestie koshere slacht legt barsten bloot in de mythe van de 'joods-christelijke cultuur'

Zondag was ik één van de gasten in het programma Joods op Zondag van de Joodse Omroep. Onder meer voor een discussie met Manfred Gerstenfeld over diens boek 'Het Verval'. Die mondde overigens naar mijn smaak uit in iets te veel Gerstenfeld en iets te weinig discussie. En het is toch al zo moeilijk om met Gerstenfeld te discussiëren. Hij blijkt namelijk een vriendelijke man op leeftijd te zijn die je dus moeilijk hard kunt aanvallen, hoe graag je ook zou willen en hoe nodig dat ook is. Bovendien praat hij ook  nog eens als een langzaam meanderende rivier, weids, vol trage bochten en uitweidingen naar elders.

 
  Shechita, 15e eeuw.

Maar daar wilde ik het niet echt over hebben. Ook de actualiteit kwam langs bij Joods op Zondag. En daarmee een vraag over het feit dat een kamermeerderheid voor een intiatiefwetsvoorstel van de Partij voor de Dieren dreigt te gaan stemmen dat het onverdoofd ritueel slachten verbiedt. De joodse rituele slacht, de shechita, is de enige manier waarop kosher vlees kan worden verkregen. Hij gaat via een zogenoemde halssnede. Een speciaal daartoe opgeleide slachter, shocheet, snijdt met een vlijmscherp mes in  één snelle haal tot aan de halswervels, zo dat alle zenuwen en bloedvaten in één keer worden doorgesneden. Omdat het mes zo scherp is wordt het door het dier bijna niet gevoeld. En doordat de bloedtoevoer dan is afgesneden verliest het dier kort daarna het bewustzijn.
Zo'n 2000 jaar geleden (of was het langer geleden?) kwamen Joodse geleerden tot de conclusie dat dit de meest pijnloze manier van slachten was. Anderen deden het toen meestal anders. Op plaatsjes uit de faraonische tijd is bijvoorbeeld te zien hoe de antieke Egyptenaren het doden door de poten van het dier af te snijden. Dat was één van de achtergronden.
Een andere achtergrond van deze slachtmethode is dat joden geen bloed mogen consumeren. Het dier moet dus zo volledig mogelijk verbloeden (en ook het vlees wordt daarna thuis zoveel mogelijk van bloed ontdaan door het langere tijd in zout water te leggen). Deze slacht mag volgens de joodse wetten alleen worden verricht bij volledig gezonde dieren die bij hun positieven zijn en dat betekent dat  verdoving niet is toegestaan. 
De discussie woede natuurlijk al even. Maar ik was te druk bezig met alles wat er in het Midden-Oosten gebeurt om er veel acht op te slaan. Bovendien dacht ik dat het zo'n vaart niet zou lopen. Er was immers een advies van De Raad van State, die bij wetsvoorstellen altijd om advies wordt gevraagd of het nu gaat om wetten van de regering of de veel zeldzamere initiatiefvoorstellen vanuit de Kamer. En dat advies was negatief. Niet zo'n beetje negatief trouwens, want volgens de RvS was het wetsvoorstel in strijd met niets minder dan de Grondwet, namelijk artikel 6, het artikel dat gaat over de vrijheid van godsdienst (!).
Maar de deelname aan het programma van de Joodse Omroep drukte me met de neus op het feit dat de Tweede Kamer zich desondanks opmaakt echt om vóór het voorstel te stemmen. En ik moet zeggen: ook al drong het langzaam tot me door, dit raakt me heel erg. Dit gaat over tolerantie ten opzichte van minderheden, Joodse zowel als islamitische. Al schijnt het de Joodse minderheid meer te raken dan de  islamitische. Islamitisch slachten  wordt weliswaar ook gedaan met een halssnede, maar kennelijk is de islamitische sharia hier rekkelijker dan de joodse halacha. Volgens sommige bronnen schijnt bij islamieten de slacht wettelijk wel gepaard te kunnen gaan met met een verdoving mits die 'reversibel' (omkeerbaar) is. De gebruikelijke Nederlandse methode van het schietmasker (een metalen pin die in de hersenen wordt geschoten en die om onduidelijke redenen 'verdoving' wordt genoemd is dat niet. De pin is dodelijk, alleen schijnt het hart bij deze slachtmethode nog even te blijven kloppen). Maar een elektrische schok, die het dier alleen tijdelijk het bewustzijn doet verliezen, zou hier uitkomst kunnen brengen. Bij de Joden mag dat niet, het dier moet daar een paar passen kunnen lopen voor het geslacht wordt.    
Als gast bij de Joodse Omroep realiseerde ik me voor het eerst dat de slachtkwestie niet alleen een principiële kwestie is die gaat over tolerantie, vrijheid van godsdienst en begrip voor de Joodse minderheid (waar iedereen de laatste jaren zo de mond vol van heeft) maar dat het afgezien daarvan ook raakt aan de persoonlijke levensssfeer van mensen. Ook aan de mijne. Ik ben zo gewend te zeggen dat ik niet echt kosher eet, dat dat ik helemaal vergeet wat ik wèl doe. Ik eet namelijk wat wel genoemd wordt  'kosher style' (geen verboden dieren, geen vermenging van melk en vlees, en het vlees thuis ook in zout water leggen om het te kasheren). Hier in Nederland behelp ik me - omdat kosher vlees eigenlijk haast nergens te verkrijgen is - meestal met halal geslacht vlees. Maar op plaatsen waar het wèl voorhanden is, bijvoorbeeld in Parijs, zul je me toch vaak aantreffen in koshere restaurants en koshere winkels.
Bij de Joodse Omroep waren mede-gast Robbert Baruch en ik het zonder meer met elkaar eens. Baruch zette dat al uiteen op zijn blog, dat ook werd geciteerd door De Joop. Hij schrijft onder de kop Hypocrisie van de dierenliefde onder meer:
  In Nederland worden jaarlijks honderden miljoenen dieren geslacht. De verplichte "verdoving" (die is uitgevonden om het industriële slachtproces mogelijk te maken), vindt bij het meeste vee plaats door het schieten van een stalen pin in de hersens van het dier. Hierbij wordt niet per dier gecontroleerd of het bedwelmen effectief is. Onderzoek laat zien dat deze vorm van bedwelming in een aanzienlijk deel van de gevallen niet werkt.
De rituele slacht van dieren betreft ongeveer 200.000 dieren. De kosjere slacht vormt op zijn beurt weer een fractie van de rituele slacht: ongeveer 1500-3000 dieren.
Ritueel slachten is geen industrieel maar een individueel proces. Elk dier wordt apart en met de hand geslacht. Anders dan bij industrieel slachten bestaat er dan ook geen mogelijkheid dat een slacht misgaat. Een van de taken van de rituele slachter is ervoor te zorgen dat het dier snel wordt geslacht.
Daphne Meijer, schrijft al enkele weken op haar blog Kandigol over hetzelfde onderwerp. Maar zij wist misschien al eerder dan anderen wat er te gebeuren stond. Ze heeft op de redactie gewerkt van het Nieuw Israelietisch Weekblad (NIW) en daar kwam het onderwerp vaak voorbij. (Soms verpakt in een pleidooi voor dierenliefde, soms in een onverhuld antisemitisch jasje, voeg ik eraan toe). Daphne-Kandigol stort zich onder meer op de onjuistheden waar de Partij van de Dieren zich in haar toelichting van bedient en de toon waarop zij wetenschappelijk onderzoek presenteert alsof dat een eenduidige conclusie oplevert. Terwijl dat  niet het geval is.
     
Maandag kwam er een derde bij, Joël Erwteman op zijn recent begonnen blog 'Hoger honing'. Ook Erwteman wijst erop dat de Partij van de Dieren het doet voorkomen alsof de halssnede pas laat tot bewustzijnsverlies leidt, zodat de dieren lang moeten lijden.Dat is een conclusie - overigens niet een spijkerharde - van een Wagenings onderzoek. En de Tweede Kamer lijkt dat te volgen. Maar Erwteman wijst op ander - buitenlands - onderzoek dat tot een andere conclusie komt. Onder meer dit, dat ikzelf ook al gevonden had, van Temple Grandin en Joe Regenstein van respectievelijk de Colorado State University en de Cornell universiteit van Ithaca, New York. Er hij noemt er nog wel meer. Erwtemans opsomming van waar het nu eigenlijk allemaal over gaat is een goede advocaat waardig. Het is heel duidelijk en heel goed geformuleerd  en geeft een nogal ander beeld dan de Partij van de Dieren ons voorschotelde  Het staat allemaal hier en ik kan het niet verbeteren.

Ik heb er ook niet veel aan toe te voegen, behalve een persoonlijke noot. Een noot die sommigen misschien zal verbazen. Ik ben haast nooit onder de indruk van al het lawaai van Joodse kant, van christelijke partijen en het CIDI over toenemend antisemitisme in Nederland. Al het gezwaai met cijfers over foute emails en dingen die Marokkaanse rotjochies roepen naar Joden verontrusten me niet zo (los van de -gelukkig - schaarse keren dat mensen echt worden lastig gevallen, wat natuurlijk onacceptabel is). Ik ben het ook niet eens met conclusies dat antisemitisme aan het toenemen is. Aan de ene kant omdat nauwelijks of niet onderscheid wordt gemaakt tussen wat anti-Israelgevoelens zijn, of wat anders, en aan de andere kant omdat het - inderdaad - vaak gaat om rotjochies die als je ze tot de orde roept, in een gesprek veel vaker dan je zou denken wel voor rede vatbaar blijken.
Maar dit is van een andere orde.Hier wordt een methode die al 400 jaar in  Nederland is gepraktiseerd, als onderdeel van de zogenoemde Nederlandse tolerantie, een methode die voor een - het  zij toegegeven kleine - groep enorme consequenties heeft,  in een klap buiten de wet geplaatst. Dat gebeurt op instigatie van een klein partijtje dat - in plaats van werkelijk dierenleed als de bio-industrie aan te pakken - hier een kans ziet om te scoren. En het gebeurt op aanvechtbare wetenschappelijke gronden en zonder acht te slaan op de grondwet.. De Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde heeft zich erbij aangesloten, ongeveer zoals de Landelijke Vereniging van Huisartsen tegen besnijdenis van jongetjes is. (Dat is misschien het volgende verbod dat we kunnen verwachten).
Mij toont dit hoe betrekkelijk de Nederlandse tolerantie werkelijk is. Joden werden voor de oorlog getolereerd, maar zorgvuldig buiten sleutelposities gehouden. Minister, diplomaat, burgemeester of directeur van een aantal prestigieus gevonden bedrijven als de KLM kon je niet worden, werd mij in de jaren 50 geleerd. Mijn leermeester was Bob Levisson, de oprichter van het CIDI, en ook de eerste die in de jaren vijftig joodse les gaf aan kinderen met banden met de toen pas heropgerichte Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. Ik hoor het hem nog zeggen. Wat hij ons toen leerde is intussen veranderd. Als verlaat gevolg van de oorlog werden we alsnog in het hart gesloten, werden functies opengesteld en sprak men ineens van 'onze joods-christelijke cultuur'. Maar erg diep gaat die dus blijkbaar niet. Want niet zodra laten we blijken dat wij Joden toch soms wel een beetje anders zijn, of het kan aanleiding geven tot fricties. Op de openbare school waar mijn kinderen zaten, werd ontzettend geïrriteerd gereageerd toen ik ze bij een kerstviering thuis wilde houden, omdat het een christelijk feest was. 'Hoezo christelijk, we lezen alleen het kerstverhaal voor, wat is daar nu christelijk aan?' werd er gezegd. (Ik heb dat letterlijk zo meegemaakt). Dezelfde irritatie was er op kinderpartijtjes, waar op de mededeling 'geen varkensvlees' schouderophalend werd gereageerd en soms dat worstje dan toch maar aan het kind werd gegeven ('omdat het anders zo zielig was') .
Het is een beetje deze geest die naar de oppervlakte kwam toen Rita Verdonk nog ging over het integratiebeleid. Toen een imam haar geen hand wilde geven omdat ze een vrouw was, was de wereld te klein. Dat sommige orthodoxe Joden dat ook niet doen, werd voor het gemak even buiten beschouwing gelaten. Verdonks integratiebeleid gaf me altijd het gevoel dat moslims pas echt zouden zijn geïntegreerd als ze ook boerenkool zouden gaan eten met vette Hemaworst. Het geeft Joden die nu eenmaal ook geen Hemaworsten nuttigen, toch een licht unheimisch gevoel. Sinds Verdonk niet meer meetelt, wordt dit beleid iets minder nadrukkelijk gepresenteerd. Maar in een land waar met de PVV wordt geregeerd en de premier - zoals Erwteman terecht opmerkte - liet weten dat hij 'Nederland weer wil teruggeven aan de Nederlanders', is de geest niet echt veranderd. Dat blijkt maar weer als straks het besluit over kosher slachten valt. Het mag dan wat mij betreft op één lijn worden gesteld met Zwitserse minarettenverboden, of Franse verboden om hoofddeksels te dragen (hoofddoekjes maar ook keppeltjes) in officiële functies. Blijkbaar is het zo dat je pas deel uitmaakt van de 'joods-christelijke cultuur' als je spek eet en Kerstmis viert, net als iedereen. Uitermate griezelig. Want het feit dat niet geaccepteerd wordt dat iemand anders is, is eigenlijk de enige echte voedingsbodem voor racisme of anti-semitisme.

13 opmerkingen:

Rick zei

Goede blog! Als vegetariër was ik het er in eerste instantie mee eens met het verbod, maar nu ik zo jouw betoog lees zie ik het toch anders. Was beter geweest als de PvdD had ingezet op campagnes om vlees eten te ontmoedigen of voor het afschaffen van de bioindustrie i.p.v. de joodse gemeenschap nu zo hard aan te pakken.

Daphne zei

Mooi stuk, MJ.asturne

Elisabeth zei

Ik begrijp en waardeer dat de Joodse methode om dieren te slachten zijn oorsprong mede vindt in het verlangen het dier onnodig lijden te besparen. Maar ik heb de indruk dat - om dat aspect wat aan te zetten - in sommige geschriften die de Joodse rituele slacht verdedigen de toenmalige slachtmethoden van andere volkeren te negatief geportretterd worden. Zo leek mij het verhaal van de Egyptenaren die dieren de poten afhakken om ze te slachten zo onnatuurlijk dat het wel een ‘broodje aap’ verhaal moest zijn. Ik heb wat gegoogled en het blijkt inderdaad niet te kloppen: De oude Egyptische slachtmethode lijkt sprekend op de Joodse.
(In de tweede link wordt het belang van de poot uitgelegd als mechanism om het bloed uit het dier te pompen (alweer een overeenkomst dus). De poot werd hiertoe al voor de slacht geinspecteerd en hierin ligt misschien de oorsprong van het verhaal dat bij levende dieren de poot werd afgehakt.)
http://www.reshafim.org.il/ad/egypt/timelines/topics/butchering.htm

http://books.google.nl/books?id=Vj7A9jJrZP0C&pg=PA657&lpg=PA657&dq=animal+slaughter+Ancient+Egypt&source=bl&ots=zsY_qeyBCz&sig=uvZ7Nwie5s4NHwgkHisDRyaErLo&hl=nl&ei=0CykTerSNovUsgbthMiZCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage&q=animal%20slaughter%20Ancient%20Egypt&f=false
Het afschaffen van de bio-industrie is vele malen belangrijker voor het dierenwelzijn, en zolang dat niet is gebeurd is het verbieden van onverdoofde slacht symboolpolitiek. Maar ik heb niettemin nog wel wat vragen: Is het niet mogelijk dat regels langzamerhand aan nieuwe mogelijkheden (electrische schok ter verdoving bijvoorbeeld) en nieuwe inzichten worden aangepast? Er is toch ook al eeuwen een soort moratorium op polygamie in het westerse Jodendom? Dit is –neem ik aan- ook omdat inzichten in wat aanvaardbaar was waren veranderd.
En zijn de spijswetten ook niet aantoonbaar veranderd in de loop der tijd? Je had toch jagers in het oude Israel. Jagers kunnen nooit garanderen dat het dier puntgaaf is (het wordt toch eerst aangeschoten) en doormiddel van een halssnede sterft? Er werd in die tijd dan toch vlees gegeten dat volgens de moderne strengere regels als niet-kosher zou worden beschouwd? Kunnen de regels dan niet nogmaals worden aangepast? Ik zeg maar wat: eerst vier stappen dan een schok en dan de slacht?
Het spijt me wel, maar ik vind het moeilijk te geloven dat onverdoofd de keel afsnijden niet erger is dan verdoofd: Als het bij mij zou moeten gebeuren zou ik toch echt eerst een klap op mijn kop willen.

Abu Pessoptimist zei

Ai, zo zie je hoe je toch alles maar moet napluizen. Meestal doe ik dat ook, maar in dit geval had ik vele malen die afbeeldingen gezien in Egyptische graven in de tijd dat ik in Egypte woonde. Nooit een plaatje van het doorsnijden van de keel, altijd de poten. En dus een gevolgtrekking gemaakt.

Verder: ik ben niet echt een deskundige op het gebied van de halacha. Ik kan slechts dit op je vragen antwoorden: in de Joodse overlevering wordt ervan uitgegaan dat de halssnede één van de meest humane, zoniet de meest humane methode van slachten is. Wat ik ervan weet is dat als het mes vlijmscherp is (en dat is voorgeschreven) dan voel het beest de snede nauwelijks of niet (vgl. snij jezelf met een vlijmscherp mesje met een snelle beweging in je vingers). Of een elektrische schok of een klap op je kop zoveel diervriendelijker is, staat dus inderdaad te bezien, lijkt me. Die dieren weten tenslotte niet echt wat er met ze gaat gebeuren). Maar binnen het gilde van joodse slachters is er geloof ik geen discussie over de vraag of andere methoden humaner zouden kunnen zijn. Wel over de de vraag of de bestaande methode diervriendelijker zou kunnen (door andere methoden van van tevoren fixeren bijvoorbeeld).
Wat de jacht betreft: Jagen om de sport is verboden in het jodendom. Als het nodig om te eten mag het (desnoods) wel, maar dan moet de prooi wel nog leven en alsnog ritueel worden geslacht, anders mag het dier niet worden gegeten.

Miranda zei

Ik vind dat je erg goed schrijft en ben het meestal ook roerend met je eens.
Alleen in dit geval dus niet. Dit onderwerp raakt mij als vegetariër niet persoonlijk, maar ik vind wel iets van de manier waarop de discussie gevoerd wordt.
Ik heb toch echt begrepen dat de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar het lijden van dieren bij koshere slacht heel tegenstrijdig zijn.
Daarom vind ik dat maar beter het zekere voor het onzekere genomen kan worden zolang daar geen absolute eenduidigheid over bestaat. Verder, of iets
volgens de grondwet wel of niet kan is altijd een afweging. De rechten van de één houden op waar die van een ander geschaad worden, al is die ander in dit geval dan een dier. Het is helemaal waar dat het dierenleed in de bio-industrie enorm is, maar als je het program van de PVDD gelezen hebt weet je ook dat wat hen betreft de bio-industrie onmiddellijk mag worden afgeschaft. Alleen krijgen ze daar bijna niemand voor mee omdat maar heel weinig mensen bereid zijn om hun goedkope stukje vlees op te geven. Een verbod op onverdoofd slachten staat ook al vanaf het begin op hun verlanglijstje. Je kunt dat dan "goedkoop scoren" of "symboolpolitiek" noemen, maar elke partij probeert nu eenmaal die zaken uit haar program te
verwezenlijken waar voldoende steun voor gevonden wordt.
Ik denk dat ik het dus voorlopig wel eens ben met het verbod en dat heeft niets te maken met het feit dat deze manier van slachten door Joden gebruikt wordt. Van mij mag er ook een verbod komen op bio-industrie, jagen en vissen
als sport en op het houden van vogeltjes in piepkleine kooitjes of katten op een flatje. Ik denk dat je ervoor moet oppassen om mensen motieven toe te
schrijven die ze niet hebben of vreemdelingenangst te zien waar die niet is.

Abu Pessoptimist zei

Waar het hier om gaat, is dat er met behulp van één rapport een indruk wordt gewekt alsof de koshere slachtmethode geen methode zou zijn waarbij het dierenleed wordt geminimaliseerd. De joodse bevolkingsgroep wordt - als een consequentie daarvan - voorgesteld als een groep mensen die willens en wetens vasthouden aan een intussen achterhaald gebruik dat dierenleed met zich meebrengt. Dat vind ik griezelig.
Ik heb andere rapporten gelezen, waaruit andere conclusies naar voren komen dan dat Wageningse rapport. Voor mij staat allerminst vast dat de alternatieven (elektrische schok of schietmasker)een betere methode zijn dan de halssnede, mits goed toegepast. Los daarvan zijn de alternatieven voor orthodoxe joden onbespreekbaar. Het nuttigen van bloed is voor joden verboden, dus het moet vaststaan dat het dier door verbloeding is overleden (en bijvoorbeeld niet door een verdoving die dodelijk uitpakte).

Theo zei

Stop met de hypocrisie!
Vrijheid van godsdienst betekent dat je mag geloven wat je wilt, niet dat je mag doen wat je wilt.

Abu Pessoptimist zei

Ja Theo. En vrijheid van meningsuiting betekent (helaas ook)dat je mag roepen wat je wilt zonder de feiten goed te kennen.

angela zei

Wij leven allang niet meer in een joods christelijke cultuur. De treitereien zijn al een hele tijd aan de gang. Laat ik voorop stellen dat ik dit wetsvoorstel een dolk in de rug vind. Walgelijk gewoon. Maar de SGP kreeg een proces van de Clara Wijchman stichting aan de broek over hun vrouwen standpunt, en niemand nam het voor hun op. De stichting durft geen vrouwen handelaren aan te pakken maar wel een partij die geen vlieg kwaad doet. Op scholen moeten lespaketten komen over homosexualiteit. Als iemand de bijbel als norm wil nemen wordt dat niet geaccepteerd.Hiermee zeg ik dat je niet alles hoeft te accepteren wat de wereld denkt dat goedis, MAAR op het moment dat een mens ongeacht geaardheid of gelooof ingevaar komt hoort een christenen te helpen.
Er zijn veel meer kleine voorbeelden die jij waarschijnlijk als onzinnig af doet , die Joden en christenen al wel hebben gevoeld. Wij hollen hard af op een maatschappij die alles wat oprecht dienen van de God van de Tora en voor christenen de bijbel om zeep helpt.
Ik vraag me zelfs af of het immer Israel in een kwaad daglicht zetten van vele linkse mensen hier niet aan mee geholpen heeft.
Voor mensen die eerlijk op zoek gaan weten allang dat Libanon het land is in het M Oosten dat het slechtst Palestijnen behandeld

Maar joods christelijk is dit land niet. Het is agressief atheistisch aan het worden

Tjerk zei

"Het nuttigen van bloed is voor joden verboden, dus het moet vaststaan dat het dier door verbloeding is overleden (en bijvoorbeeld niet door een verdoving die dodelijk uitpakte)."

Dat argument snap ik niet, maar misschien komt dat door een gebrek in mijn biologische kennis. Of dat dier nu bij bewustzijn is of niet, maakt toch voor het verbloeden niet zoveel uit?

Ik stel me zo voor dat je het dier buiten bewustzijn brengt, vervolgens ophangt, hals opensnijdt, en leeg laat bloeden.

Abu Pessoptimist zei

Ik begeef me op glad ijs als ik hierover verder discussieer, want mijn joodse kennis schiet hier tekort. Ik vermoed dat de joodse wet geen verdoving wilde omdat het na het toedienen ervan niet goed vast te stellen was of het dier nog wel leefde. Ook bij de huidige verdovingsmethoden (elektrische schok of pin in de hersenen) zou je daar vragen over kunnen stellen, lijkt me.

Esther van Houwelingen zei

Beste Abupessoptimist,
Allereerst complimenten voor je blogs die ik graag lees, met name omdat je zo bijzonder goed geïnformeerd bent.
Wat ik met betrekking tot jouw standpunt inzake ritueel slachten niet zo goed begrijp is, dat jij blijkbaar de hand kunt lichten met de Joodse wetgeving waar je dat wilt (je eet niet ‘echt kosher’), terwijl je een verzoek van de samenleving om flexibel te zijn op één aspect afwijst en zelfs verbindt met antisemitisme. Waarom is het kwalijker dat je een dier verdooft dan dat je bijvoorbeeld niet alle spijswetten volgt?

Abu Pessoptimist zei

Dank voor je compliment, Esther. Het verschil waar je naar vraagt is dit: als ik 'niet echt' kosher eet is dat mijn eigen keuze. Als je verdoving eist (en dus feitelijk kosher slachten onmogelijk maakt) beslis je voor een hele gemeenschap. Die moet dan uitwijken naar België of een ander buurland. Want ik kan het niet genoeg herhalen: verdoofd kosher slachten is onmogelijk. En dat ik een verbinding maak met antisemitisme, heeft te maken met het feit dat ik vind dat veel mensen weinig geneigd zijn alle feiten op een rijtje te zetten, en in plaats daarvan op basis van een indruk of 'catchwords' snel een oordeel vellen over die Joden die blijkbaar hun geloof boven dierenwelzijn stellen. Dat vind ik beangstigend.

Israel breekt met UNRWA en velt daarmee een doodvonnis voor Noord-Gaza

  Israel heeft maandag de samenwerking met UNRWA opgezegd. Op dezelfde dag had de chef van UNRWA, Lazzarini, ook gemeld dat er al twee maand...